مراحل عصمت

برای عصمت می توان مراحلی را ترسیم کرد:
1- مصونیت در تلقی وحی
2- مصونیت در تبلیغ و بیان اصول و فروع دین
3- مصونیت از گناه، خواه به صورت فعل حرام یا ترک واجب
4- مصونیت از خطا در امور یاد شده، مانند: اشتباه حواس در تشخیص امور مربوط به زندگی خود یا اشخاص دیگر
در اینجا می توان مراحل عصمت را به گونه دیگر نیز بیان کرد؛ زیرا مورد مصونیت یا کفر است و یا معصیت. دومی نیز بر دو نوع است: یا گناه کبیره است یا گناه صغیره، گناه صغیره نیز بر دو نوع است: گاهی حاکی از پستی طبع فاعل و موجب تنفر جامعه است مانند سرقت یک لقمه غذا و گاهی چنین نیست، مانند: بدزبانی و در هر حال گاهی مسأله عمد مطرح است و گاهی سهو، یعنی این امور گاهی با توجه انجام می گیرند و گاهی از روی سهو، و در هر حال گاهی مصونیت پیامبر از این امور در زمان پیش از بعثت مطرح می باشد و گاهی پس از آن. درباره کفر، احدی از دانشمندان علم کلام کفر را بر پیامبران تجویز نکرده و همگان ساحت پیامبران را از آن پیراسته دانسته اند و اگر گروهی از مسلمانان به نام ازارقه کفر را بر پیامبران تجویز کرده اند مقصود کفر به معنی اصطلاحی مانند انکار خالق و شرک و امثال آن نیست، بلکه مقصود تجویز معصیت است و علت اینکه آن را کفر نامیده اند این است که هر نوع گناه کبیره در مکتب آنان کفر است و گنهکار، کافر خوانده می شود و اگر کفر را تجویز می کنند در واقع صدور گناه را تجویز می نمایند.
شگفت از تفتازانی که در شرح عقائد نسفیه صفحه 171 به شیعه نسبت دادن است که «آنان برای پیامبران به خاطر تقیه تظاهر به کفر را تجویز کرده اند» در حالی که کوچکترین مدرکی برای گفتار خود ارائه ننموده است و شیعه از این تهمت کاملا پیراسته است؛ زیرا تقیه برای پیامبران -که برای کسر شوکت کافران و هدم پایه های شرک و نفاق برانگیخته شده اند- هرگز جایز نیست و یک چنین مبارزه ها جدا از شهادت طلبی و فداکاری در راه هدف نمی باشد و با آن هماهنگ و هم پیمان است، دیگر جهتی ندارد که برای حفظ جان خود، رسالت خویش را انکار نمایند و به کفر تظاهر کنند.
در هر حال خواه مراتب عصمت را به صورت نخست تفسیر کنیم یا به صورت دوم، خود قرآن بر عصمت پیامبران در مراحل اخذ وحی و تبلیغ رسالت گواهی می دهد و احدی از دانشمندان علم کلام در این مورد مخالفت نکرده است. مسأله مهم، مرحله سوم یعنی عصمت در مقابل معصیت و سپس مرحله چهارم است یعنی اشتباه و خطا در امور زندگی و تشخیص صلاح و فساد و یا سود و زیان.
دانشمندان شیعه، پیامبران را معصوم از گناه و مصون از خطا پیش از بعثت و پس از آن دانسته و هرگز میان کبیره و صغیره، عمد و سهو، پیش از بعثت و پس از آن فرقی نگذارده اند. تنها مرحوم شیخ مفید، گناه صغیره سهوی را که حاکی از خفت طبع نباشد، برای پیامبران پیش از بعثت تجویز کرده است.