اهمیت تجربی مسائل عروة الوثقی

آنچه در مقالات عروه مطرح شده است کمتر شامل مسائل نظری و ذهنی است و بیشتر شامل مسائل عملی و عینی و آزمونهای اجتماعی. در آغاز که علت نشر روزنامه عروة الوثقی را مطرح می کنند، به خوبی متوجه هدف عالی آن می شویم:
اینها سخنان حقی است که به عنایت خدا خواهیم گفت، این همه مربوط است به احوال مشرق زمین. روزگار درازی، برنامه ها و راه و روش استعمارگران طمعکار پنهان بود، سپس آشکارا شد... از نخست، خواننده را در جریان این خفا و ظهور می گذراند. یعنی اینکه همواره راه و رسم خائنان و برنامه های خائنانه، از ابتدا آشکار نیست و راز آنها بر همه کس معلوم نمی شود مگر با کوشش و درک و پی جویی و درگیری. بسیاری از طبقات فاضله و روشنفکران جامعه، در مورد آگاهی های اجتماعی خویش، درباره مسائل و قضایا غلو دارند، می پندارند از بسیاری از آنچه می گذرد آگاهند، با اینکه چنین نیست. نویسندگان عروه، پس از این فصل روش عروه را یاد می کنند:
این روزنامه به آهنگ خدمت به مردم مشرق زمین منتشر می شود که تا آنجا که در توان دارد مسائل واجب را مطرح کند، مسائلی که کوتاهی درباره آنها موجب این ضعف و سقوط گشت. همچنین این مقالات توضیح خواهد داد که راه جبران گذشته و مصون ماندن از خطرها و مصیبت های آینده چیست... بدین گونه و با این سرآغاز، چگونگی امر، روشن تواند بود و والایی مسائل آن به نظر خواهد آمد. اکنون فهرست برخی از موضوعات آن را یاد می کینم:
اسلام و حل مسئله نژاد. گذشته مسلمانان و وضع اسفبار کنونی. چاره این وضع. تفاوت اسلام و مسیحیت. حکومت صالح اسلامی. خواب حقداران و بیداری حقربایان. تعصب چیست و کدام قسم آن بد است. بدآموزی درباره قضا و قدر. وحدت اسلامی. وحدت، بنیاد سیادت. کوشش نه یأس. تأمل در سرگذشت امت ها. حکومت مستبدانه در امت اسلام. امتحان خدایی از مؤمنان درباره تکالیف اجتماعی. سیاست انگلیس در شرق، در مصر، در سودان. تحلیل گفتگوهای پارلمان انگلستان. وضع حکومت عثمانی. وضع زندانهای مصر در دوره حکومت استبداد و دفاع از زندانیان. خدعه های استعمار. دخالت مأمور انگلیسی در امور نجد سعودی. تهمت ناجوانمردانه به اسلام. انگلیس و اسلام. دوستی انگلیس با اسلام از راه حیله. چگونگی استعمار فرانسوی.
و ده ها و ده ها مسئله از این قبیل، آن هم با شرح مستند و تحلیل دقیق و آگاه کننده از مسائل مهم دیگر این مقالات، توجهی است که به اخلاق اسلامی و احیای این اخلاق در مسلمانان شده است. مسائلی که در این زمینه مطرح گشته است، مربوط به اخلاق اجتماعی است، یا آن قسمت از اخلاق فردی که زمینه ی اخلاق اجتماعی است. این موضوع نیز باید مورد دقت بسیار قرار گیرد و با شرح و تفصیل آموخته شود، و حتی جزء برنامه رسمی طلاب و حوزه ها باشد. به عنوان نمونه، در نفی و محکوم کردن ذلت پذیری چنین می گویند:
آیا هیچ مسلمانی می تواند عمر هزار ساله با ذلت و خواری را دوست داشته باشد؟ در حالی که مسلمان می داند که دلیل داشتن ایمان به خدا، بی اعتنایی به زندگی دنیا و زنده بودن است. آیا نا مسلمانان، که روزی سرور جهان بشریت بوده ایم، می توانیم زندگی همراه با مسکنت و خواری را بپذیریم که سرزمین های ما و منابع ثروت ما به دست بیگانگان باشد، یعنی کسانی که متدین به دین ما نیستند و با ما همفکری ندارند و به دین ما احترام نمی گذارند و هر عهد و پیمانی را زیرپا می نهند؟ اینان تمام همشان این است که ما مسلمانان را زیر پای سیاه خود خرد کنند و سرزمینهای اسلامی را، از مسلمانان خالی سازند، آنگاه مردمان خود را در آنها جای دهند. و دیدیم که آنچه سید در بیش از 100 سال پیش گفت و پیش بینی کرد، چگونه در طرف چپ و راست ما واقع شد و چگونه این کارها را با کشورها و سرزمین ها و امت های مسلمان کردند.