رهبری نهضت اسلامی ایران

هر نهضتی نیازمند به رهبر و رهبری است، در این جهت جای سخن نیست. یک نهضت که ماهیت اسلامی دارد و اهدافش همه اسلامی است، به وسیله چه کسانی و چه گروهی می تواند رهبری شود و باید رهبری شود؟ بدیهی است که به وسیله افرادی که علاوه بر شرائط عمومی رهبری، واقعا اسلام شناس باشند و با اهداف و فلسفه اخلاقی و اجتماعی و سیاسی و معنوی اسلام کاملا آشنا باشند، به جهان بینی اسلام، یعنی بینش و نوع دید اسلام درباره هستی و خلقت و مبدأ و خالق هستی و جهت و ضرورت هستی، و دید و بینش اسلام درباره انسان و جامعه انسانی کاملا آگاه باشند، ایدئولوژی اسلام را یعنی طرح اسلام را درباره اینکه انسان چگونه باید باشد و چگونه باید زیست نماید و چگونه باید خود را و جامعه خود را بسازد و چگونه به حرکت خود ادامه دهد و با چه چیزها باید نبرد کند و بستیزد و خلاصه چه راهی را انتخاب کند و چگونه برود و چگونه بسازد و چگونه زیست نماید و... درک نماید.
بدیهی است، افرادی می توانند عهده دار چنین رهبری بشوند که در متن فرهنگ اسلامی پرورش یافته باشند، و با قرآن کریم و سنت و فقه و معارف اسلامی آشنائی کامل داشته باشند و از این رو تنها روحانیت است که می تواند نهضت اسلامی را رهبری نماید. در رساله "اقبال، معمار تجدید بنای اسلام" درباره سید جمال و شعاع گسترده عملش و اینکه چگونه یک سید یک لا قبا توانست رستاخیزی در جهان اسلام برپا کند، می گوید: "این همه قدرت و نفوذ چرا؟ چه عاملی موجب شد که فریاد این یک تن تنها تا اعماق دلها و تا اقصای سرزمین ها راه کشد؟ جز این بود که ملت های مسلمان این ندا را ندای دعوت یک آشنا احساس کردند؟ احساس کردند که این صدا از اعماق روح فرهنگ و تاریخ پر از افتخار و حیات و حماسه خودشان در آمده است. این صدا یکی از انعکاسات همان فریادی است که در حراء، در مکه، در مدینه، در احد، در قادسیه، در بیت المقدس در تنگه جبل الطارق، در جنگهای صلیبی می پیچید، همان صدای حیاتبخش دعوت به جهاد و عزت و قدرت است که در گوش تاریخ پر از حماسه اسلام طنین افکن است".
آری سخن درست همین است. صدای سید جمال از آن نظر در گوش ها و هوش ها و دلها طنین داشت که از اعماق روح فرهنگ و تاریخ پر افتخار اسلامی بر می خاست. چرا این صدا از اعماق چنین روحی بر می خاست؟ زیرا سید جمال خود، پرورده همین فرهنگ بود، ابعاد روحش در فضای همین فرهنگ ساخته شده بود. نهضت اسلامی ایران مفتخر است که در حال حاضر رهبری آن را مراجعی آگاه و شجاع و مبارز بر عهده گرفته اند که نیازهای زمان را تشخیص می دهند، با مردم همدردند، سودای اعتلای اسلام دارند، یأس و نومیدی و ترس را که از جنود ابلیس است به خود راه نمی دهند.
مراجعی که حوزه مرجعیتشان از مراجعی که امروز رهبری نهضت را بر عهده گرفته اند بسی وسیعتر بوده و عدد مقلدینشان بسی افزونتر بوده، داشته ایم، اما این محبوبیت و این نفوذ کلمه و این آمیخته شدن با روح و جان مردم را تا این حد نداشته و یا کمتر داشته ایم. مراجع عظام و بزرگوار قم حضرت آیت الله العظمی شریعتمداری، آیت الله العظمی گلپایگانی، آیت الله العظمی مرعشی نجفی دامت برکاتهم که در راه اعلاء کلمه حق گام های مفید و مؤثر برداشته و مایه فخر و مباهات اسلام و مسلمین شده اند، برای همیشه در تاریخ این مملکت نام نیکشان به یادگار خواهد ماند، و این کمترین اجری است که خداوند متعال عنایت فرموده و خواهد فرمود.
و اما آن "سفر برده" که صدها قافله دل همره اوست، نام او، یاد او، شنیدن سخنان او، روح گرم و پر خروش او، اراده و عزم آهنین او، استقامت او، شجاعت او، روشن بینی او، ایمان جوشان او که زبانزد خاص و عام است، یعنی جان جانان، قهرمان قهرمانان، نور چشم و عزیز ملت ایران حضرت آیت الله العظمی خمینی ادام الله ظلاله، حسنه ای بود که خداوند به قرن ما و روزگار ما عنایت فرموده و مصداق بارز و روشن «ان لله فی کل خلف عدولا ینفون عنه تحریف المبطلین»؛ خداوند در هر نسلی گروهی را برای جلوگیری از تحریف دین برمی انگیزد است. بدیهی است که در این نهضت اسلامی، دیگران روحانی و غیر روحانی که شرکت داشته و یا دارند و هر کدام سهمی دارند فراوانند. برخی شخصیت ها یا گروهها از سالها پیش از آغاز نهضت فعالیت های ثمر بخش اسلامی فکری یا عملی داشته اند که در آماده سازی اندیشه نسل امروز برای شرکت در یک نهضت عظیم اسلامی نقش مؤثر و قاطع داشته است. برخی دیگر با فداکاری ها، جانفشانی ها، تحمل زندان ها و تبعیدها به این نهضت قاطعیت و قداست و ارزش بیشتر بخشیده اند. برخی در اوج دادن و گسترش دادن دامنه نهضت و احیانا در جهت خاص دادن به آن عامل مؤثر به شمار می روند. بعضی وسط راه مانده و در جا زده اند و یا به عقب برگشته اند. بعضی تغییر مسیر داده جذب مکتب های دیگر شده و به نوبه خود ضربت زده اند.