برخی از شواهد تاریخی غلبه اسلام و مسلمانان بر تعصبات قومی

در طول گسترش اسلام در سرزمین های مختلف و به دلیل پیام مساوات و عدل این آئین، مردم سرزمین های تحت حکمرانی اسلام فارغ از تعصبات قومی، نژادی، منطقه ای و زبانی پیرو حکم اسلام بودند و حتی اینکه حکم از جانب چه کسی باشد دلیل بر این نمی شد که آن را مورد پذیرش قرار ندهند. در ذیل به چندین نمونه از این وقایع اشاره می شود. ملل اسلامی غالبا پیرو فتوای علمایی بوده اند که از نظر ملیت با آنها مخالف بوده اند.
مثلا مردم مصر تابع فتوای «لیث بن سعد» بودند که یک ایرانی بود، ولی مردم ایران در قدیم بیشتر تابع «شافعی» بودند که عربی نژاد بود. بعضی از علمای ایرانی مانند امام الحرمین جوینی و غزالی توسی تعصب شدیدی در شافعی و علیه ابوحنیفه ایرانی دارند. مردم ایران در دوره های بعدی شیعه شدند و امامت ائمه اطهار را پذیرفتند که قریشی و هاشمی می باشند. در فتواهای علمای مذاهب گاهی چیزها دیده می شود که از نظر تعصبات علمی موجب حیرت می شود، یعنی قدرت و تسلط و غلبه اسلام را بر این تعصبات می رساند.
به عنوان نمونه، مسئله ای است در فقه در باب نکاح درباره «کفویت» یعنی آیا همه نژادها از نظر ازدواج کفو یکدیگرند؟
ابوحنیفه که ایرانی الاصل است مانند کسی که دچار تعصب عربی باشد، نظر می دهد و مدعی می شود: عجم کفو عرب نیست، عجم نمی تواند زن عرب بگیرد، ولی سایر فقها از قبیل مالک بن انس و سفیان ثوری که عرب نژاد هستند می گویند خیر، عرب و عجم از این نظر تفاوتی ندارند.
علامه حلی که از بزرگان فقهای شیعه که او نیز عرب است، در کتاب «تذکرة الفقها» فتوای ابوحنیفه را نادرست می داند و عنوان می دارد که در اسلام، شریف علوی و کنیز حبشی با هم برابر هستند. فتوای ابوحنیفه عجیب است و به اعتراف خود اهل تسنن، علتش کم اطلاعی وی از سیرت و سنت نبوی است.