کارشکنی اشعث بن قیس در مبارزه لشگر امام علی علیه السلام با معاویه
حضرت امیرالمؤمنین (ع) امت را بر محور عزت و شرف و ایمان حرکت میداد، و طبق خبر رسول خدا (ص) با ناکثین و قاسطین و مارقین نبرد نمود. مردم کوفه آن حضرت را بسیار آزار میدادند، و از اطاعت سرپیچی میکردند؛ و در تجهیز لشکر و حضور در صحنه نبرد کوتاهی می‌نمودند، و استراحت در خانه‌های خود را با اهل و عیال بر جهاد در راه خدا مقدم می‌شمردند، و هزاران اشکال و ایراد به آن حضرت داشتند. و هر یک برای خود رأیی و سلیقه‌ای انتخاب نموده و در مقابل اوامر آن حضرت اظهار انانیت و شخصیت می‌نمودند؛ و آن امام قائم به حق و حاکم به عدل و دلسوز بر رعیت و دعوت کننده به خدا را خسته و فرسوده و ملول و از زندگانی سیر کردند.
در کتاب «الغارات» با سند متصل خود از أبی‌الوداک روایت میکند که چون حضرت أمیرالمؤمنین (ع) از جنگ با خوارج نهروان فارغ شدند، در نهروان به خطبه پرداخته و پس از حمد و ثنای خداوند به آنطوریکه بایسته اوست، چنین فرمودند: «اما بعد، خداوند عزوجل با شما به رحمت و نیکوئی رفتار نمود و به طریق نیکو شما را نصرت با عزت و شرف عنایت فرمود؛ پس در این حال که این غائلة هائله از بین رفته و مخالفین داخلی منکوب شده‌اند، فورا حرکت کنید بسوی دشمنان خودتان از اهل شام و تتمة جنگ صفین را خاتمه دهید و قبل از آنکه دشمن مجال و فرصتی بیابد، معاویه را که دشمن سرسخت اسلام بوده و از هتک حرمات خدا بهیچوجه خودداری نمی‌کند، از پای درآورید و این دشمنان خارجی خود را سرکوب و منکوب نمائید.»
اشعث بن قیس برخاست و با جملاتی سرد مردم را به بازگشت به منازل خود و استراحت، به چنین عبارتی دعوت کرد: (و نیز طبری در ضمن بیان وقایع سنه سی و هفتم آورده است.) «ای أمیرالمؤمنین! تیرهای ما همه تمام شده است، و شمشیرهای ما از کار افتاده، و سرهای نیزه‌ها و پیکان‌های نیزه‌ها همه از نیزه‌ها جدا شده و اکثر آنها شکسته شده است. ما را به شهر خودمان کوفه برگردان تا به بهترین تجهیزاتی خود را مجهز و آماده کنیم، و امید است که أمیرالمؤمنین افرادی را به افراد ما اضافه کنند تا جای افرادی را که در این جنگ از ما هلاک شده‌اند پر کند و تدارک به عمل آید، چون این عمل موجب تقویت ما بر دشمن خواهد شد.»
و آن کسی که در آن روز از طرف مردم سخن می‌گفت و این پیشنهادها را مینمود، اشعث بن قیس بود.
و نیز در «الغارات» با سند خود از مستظل بن حصین روایت کرده است که أمیرالمؤمنین (ع) در ضمن خطبه‌ای فرمود: «ای اهل کوفه! باید همه شما در راه خدا کوشش و جدیت کنید و باید در راه اطاعت خدا کارزار کنید، وگرنه قومی بر شما سیادت و ریاست خواهند کرد که شما در راه حق از آنها به حق نزدیکتر هستید؛ و بر اساس این إهمال و عدم کارزار، خداوند هم شما و هم آنها را عذاب می‌نماید.»
منابع :
سید محمدحسین حسینی تهرانی- معادشناسی- ج 4 صفحه 33-36