طریقه ها و مکاتب صوفیانه دین اسلام در چین (ریاضت)

ریاضت و مراسم مذهبی در مکتب کبرویه

مکتب کبرویه مانند مکتب قدریه از نظر ریاضت و مراسم مذهبی به طریقت توجه دارد تا شریعت. ریاضت آرام و ساکت درس عمده طریقه آنها است. این مکتب از نظر شریعت آداب و رسوم خاص در زمینه مراسم تدفین دارد. مدت ریاضت آرام و ساکت مکتب کبرویه معمولا 40 روز یا 70 روز و حداکثر 120 روز است. ریاضت کش در زمان ریاضت در غار زندگی می کند و به جز شخصی که غذا برای او می برد، با دیگران دیدار نمی کند. هر روز از ساعت 3 صبح تا ساعت 12 شب یا آرام و بی صدا ذکر می گوید یا نماز می خواند و فقط کمی غذا می خورد ( مثلا 7 دانه خرما و کمی آب). فقط امام های نسل های یکم، دوم، نهم و یازدهم، ریاضت آرام و ساکت طریقه مکتب کبرویه انجام داده اند. از روش مکتب کبرویه در مناطق گان سو، نینگ شیا و چینگ های چین در ریاضت آرام و ساکت و خواندن ذکر بی صدا و خواندن ذکر با صدای بلند، می توان دریافت که این مکتب با تقلید گروه مذهبی کبروی از سماع و خواندن ذکر با صدای بلند صرف نظر کرده و به خواندن ذکر با صدای بلند و بی صدا پرداخته است. این روش با روش مکتب دائوتانگ بخارا سوقتنی ( buhara soghtani) شبیه است. مکتب کبرویه هنگام انجام "عمل" باید عود بسوزاند و با صدای بلند "قرآن" "ماهوتی"، "مدایح " بخواند. در مسجدی که امام در آن زندگی می کند، آخوند مسلمانان را برای خواندن کتابهای مقدس رهبری می کند و در جاهای دیگر امام مسلمانان را برای انجام عمل هدایت می کند.

آداب و رسوم خاص مراسم تدفین در مکتب کبرویه

مکتب کبرویه آداب و رسوم خاص خود را در مراسم تدفین دارد. مثلا: گرداندن تختخواب آبی، گرداندن عود، ایستادن امام و آخوند در کنار جنازه، ایستادن در کنار جنازه با کفش، دوبار مالیدن صورت در هنگام دعا کردن، ضیافت پس از دفن مرده در آن شب، قرائت قرآن برای مرده از اولین هفتم تا هفتمین هفتم و غیره. اصطلاح چرخاندن تختخواب به این معنی است که هنگام شستن جنازه، در ابتدا دوبار تختخواب را چرخانده و سپس مرده را روی تخت خواب آبی گذاشته تا شستشو شود. اصطلاح چرخاندن عود به این معنی است که پس از شستن بدن مرده، 3 نفر با عود در اطراف تخت خواب آبی 7 بار دور می زنند تا گناهان مرده را کفاره دهند.

مراسم مذهبی عمده طریقه کبرویه

مراسم مذهبی عمده این مکتب به شرح زیر است:

ریاضت و تفکر آرام
ریاضت کشان در این ایام معمولا در غار زندگی کرده و به غیر از خدمه غذا، کسی را نمی بینند. هر روز از ساعت 3 مشغول به خواندن قرآن و نماز شده و تا ساعت 12 ادامه می دهند و در آن ساعت می خوابند. در روز یک بار غذا می خورند که شامل فقط 7 دانه خرما و چند لیوان آب می شود. ریاضت و تفکر معمولا 40 یا 70 روز و یا حداکثر 120 روز طول می کشید.

عمل مذهبی
پیروان علاوه بر تلاوت قرآن، مولودی و مدایح قرائت می کردند. ریاست این عمل را آخوند بر عهده داشت و مسلمانان روستاهای دیگر به رهبری امام مسجد قرآن قرائت می کردند.

قبل از تشییع جنازه، بدن مرده شسته می شود
ابتدا تختخواب آبی را دوبار می چرخانند و سپس بدن مرده را روی تختخواب آبی می گذارند. سپس 3 نقر با 7 بخور در 7 دایره در اطراف تختخواب آبی می چرخند. ابندا امام و سپس آخوند کنار جنازه می ایستند. هنگام ایستادن کفش ها را از پا نمی کنند. هنگام دعا دوباردست را به صورت می مالند. پس از دفن، از مهمانان به صرف شام پذیرائی می شود. از اولین روز هفتم نو گذشته تا دهمین روز هفتم، هر هفته یک بار قرآن تلاوت می شود. پیروان مکتب کبرویه بیشتر در شهرستان خود مختار ملت دونگ شیانگ ایالت خود مختار ملت هوی لیان شیا و شهرستان کانگ له (kang le) استان گان سو پراکنده هستند. گفته می شود در ناحیه گائولان (gao lan) نیز پیروان مکتب کبرویه وجود دارند. مسئول مشهور این مکتب جانگ یان مین (zhang yan min) است. همچنین گفته اند که در ابتدا در ناحیه گویوان (gu yuan) ناحیه خود مختار قوم هوی نینگ شیا امروز نیز پیروان مکتب کبرویه موجود بودند، ولی پس از بوجود آمدن مکتب اخوانی در آنجا، با پیروان مکتب شاذلیه در آن محل مخلوط شده و به مکتب اخوانی پیوسته اند.

طریقه خوفیه

طریقه خوفیه یکی از 4 مکتب بزرگ دین اسلام چین است. این طریقه طرفدار ذکر با صدای پایین است. از این جهت این طریقه "مکتب صدای پایین" نیز نامیده شده است. شایع بود که خوفیه از مکتب نقش بندی صوفیه که در منطقه آسیای میانه به طور گسترده ای رواج داشت گرفته شده است. اینکو (ayin ku) مبلغ مذهبی این مکتب ابتدا تعلیمات مذهبی را در سین کیانگ و سپس در ناحیه مسلمان نشین هوی شمال غربی چین تبلیغ می کرد. گفته بودند که اینکو اهل بخارا و اولین شخصی بود که در شمال غربی چین تعلیمات مذهبی خوفیه را تبلیغ کرد. داستان جالبی در میان توده های طریقه هوفیه معروف است: مرشد مکتب نقش بندی به اینکو دستور داد برای تبلیغ دین اسلام به چین برود. هنگام حرکت، به او گفت اگر به جائی برسی که در روز در چشمه ای عکس ماه را ببینی، در آنجا توقف کن تا افکار هوفیه را پخش کنی. اینکو پس از ورود به چین کوهها را پیمود و از صحراها عبور کرد ولی چنین جائی پیدا نکرد. او دل افسرده نشد و با صبر در مقابل رنج ها و سختی ها به رفتن ادامه داد. او پس از چند روز ناگهان یک چشمه دید. خیلی خوشحال شد و با عجله به کنار چشمه دوید و طمع کارانه آب چشمه را نوشید. در این هنگام عکس ماه درخشان را در ته چشمه دید. آنجا سین کیانگ بود. او آنجا اقامت گزید و کلاس مذهبی دایرکرد و به تبلیغ دین اسلام پرداخت. این چشمه به چشمه ماه و کلاس او به کلاس ماه معروف شد. او خود نیز لقب پیرمرد اینکو (در زبان اویغوری به معنی ماه) و نیای مذهبی اینکو پیدا کرد. اینکو در تبلیغ دین اسلام در سین کیانگ 5 شاگرد را پذیرفت که دو نفر آنها مسلمان هوی استانهای گان سو و چینگ های بودند. آن دو پس از مدتی برای تبلیغ خوفیه به گان سو و چینگ های برگشتند. همچنین مشهور است که اینکو شخصا برای تبلیغ دین اسلام به گان سو و چینگ های رفت. از این جهت افکار خوفیه در گان سو، نینگ شیا و چینگ های رایج شده بود.

ویژگی های طریقه خوفیه
مکتب خوفیه هم به وظایف مذهبی و هم به ریاضت اسلامی اهمیت داده بیان می دارد که روابط "دکترین دینی" و "مذهب" مانند روابط هسته و قشر است که "دکترین دینی" هسته و "مذهب" قشر بوده و هسته و قشر از هم جدا نمی شوند. مذهب پایه دکترین دینی و دکترین دینی مرحله عالی مذهب است. "دکترین دینی" و "مذهب" همه، عناصر تماس مسلمانان با خداوند هستند. قایل شدن اهمیت یکسان برای "دکترین دینی" و "مذهب " ویژگی اساسی خوفیه است. ایمان و ریاضت خوفیه شبیه مکتب قدیم بوده است. افکار مکتب قدیم را کاملا حفظ کرده و صمیمانه به قرآن و حدیث و کتابهای مقدس اسلامی اعتقاد داشتند. قانون حنفی را رعایت و به وظایف و آداب و رسوم اسلامی از جمله قرائت، نماز، روزه؛ زکات، حج و غیره اهمیت زیادی می دادند. چون خوفیه با مکتب قدیم بسیار شبیه بود عده ای از مسلمانان خوفیه و قدیم را دین کهنه می خوانند. روابط مکتب خوفیه با مکتب قدیم همیشه خوب بوده است و تنها در بعضی از جزئیات اختلاف نظر دارند.

ویژگی ریاضت خوفیه
ویژگی ریاضت خوفیه روش ریاضت "سکوت در شلوغی" است یعنی آنها هم به ریاضت توجه دارند و هم از زندگی واقعی اجتناب نمی کنند و طرفدار ریاضت در "شکوفائی جهان امروز" بودند. درس ریاضت آنها بیشتر قرائت بی صدای "ذکر" بود آنها دائما دو "ذکر" را بی صدا قرائت می کنند: "اسم ذات" یعنی بسم الله الرحمن الرحیم این کلمه به یاد آوردن الله است. "نفی و اثبات" لا اله نفی است و الا الله اثبات است. قرائت این واژه ها ساده ولی تدریس آن متفاوت بود. روش قرائت نیز فرق داشت. خوفیه هنگام قرائت " ذکر" نفس را حبس و بدون نفس بطور مداوم ذکر را قرائت می کنند. هنگام قرائت الله باید آن را به 3 هجا تقسیم کنند و نیروی خود را در 3 جای بدن متمرکز نمایند. هنگام قرائت "نفی" و اثبات باید حرکت کنند و گرایش سر به راست نشانگر نفی و گرایش سر به چپ نشانگر اثبات است.

سطوح ریاضت کشان خوفیه
ریاضت کشان خوفیه معمولا به 3 سطح تقسیم می شوند: عالی ترین سطح مرشد بود که در زبان چینی "بابای بزرگ" خوانده می شد. او را پس از وفات "نیا" می خواندند و بنیانگذار لقب "نیای مذهبی" داشت. سطح پایین تر "خلیفه" یعنی جانشین که در واقع شاگرد ممتاز و برجسته مرشد بود. خلیفه باید مورد تربیت و تدریس خاص مرشد قرار بگیرد. او ابتدا باید از "آستان در آهنی" عبور کند. یعنی در اطاق تاریکی که همه در و پنچره هایش بسته است آرام نشسته و ذکر بی صدا قرائت کند. این کار باید به مدت 27 روز ادامه یابد. او هر روز تنها نیم نان و 3 خرما و یک لیوان آب می خورد. پس از عبور از آستان در آهنی، مرشد او را به عنوان خلیفه قبول کرده و یک مهر یا لباس یا چیز دیگر به او تقدیم می کند تا در س خود را ادامه دهد. مرشد می توانست چند خلیفه (معمولا 5 نفر) را تربیت کند. آنها پس از فراغت از تحصیل برای تبلیغ دین اسلام به مناطق مختلف می رفتند. آنها پس از در گذشت مرشد، می توانستند به مرشد محلی تبدیل شوند و خلیفه خود را تربیت کنند. سطح بعد از خلیفه شاگرد نام داشت یعنی کسی که پیرو مومن مرشد و خلیفه بود. آنها مورد تربیت و هدایت مرشد و خلیفه قرار می گرفتند. در میان این 3 نوع ریاضت کش ها مرشد دارای مقام والا و قادر به نشان دادن کرامت بود. خلیفه دارای مقام شیخ، و شاگرد پیرو مرشد و خلیفه بود. پس از در گذشت مرشد و خلیفه، پیروان برای آنها گنبد (مقبره) ساخته که به عنوان مقبره مقدس زیارت شوند. پیروان زن و مرد دائما به زیارت گنبد رفته، قرآن قرائت کرده و با پارچه سفید روی مقبره را پوشانده و برای کسب سعادت خاک مقبره را به خانه خود می آوردند. پیروان درسالگرد فوت صاحب مقبره در گنبد جمع شده و با قربانی کردن گاو و گوسفند مراسم باشکوه یادبود برگزار می کنند. گفته شده که مکتب خوفیه ابتدا طرفدار ریاضت بود و با راحت طلبی و تجمل و ولخرجی مخالفت می کرد. ریاضت کشها در هر سطح باید روزه طولانی گرفته، غذا و آب کم خورده و شب هنگام کم خوابیده و نماز بخوانند. مرشد و خلیفه بیشتر در حال حرکت ریاضت می کشیدند و معمولا باری سنگین به وزن ده ها کیلوگرم را به پشت حمل می کردند. آنها با رختخواب سفری و فرش نماز و وسائل مذهبی برای دین اسلام به مناطق مختلف سفر می کردندو حوزه علمیه معینی نداشتند. آنها مسجد خاص خود نداشتند.

طریقه های فرعی خوفیه در چین
به علت اینکه مرشدهای نسل های بنیادگذار خوفیه، خلیفه های زیادی تربیت کردند طریقه های فرعی به طور اجتناب ناپذیر شکل گرفت و سال به سال زیادتر شد. سر انجام در میان مسلمانان گان سونینگ شیا و چینگ های طریقه های گوناگون. کوچک و بزرگ بوجود آمد که مستقلا در ناحیه اداری خود به تبلیغ تعلیمات مذهبی می پرداختند. از میان این طریقه های فرعی بعضی سازمان مذهبی تاسیس شده از سوی مبلغین غربی و آسیای میانه وارد شده به چین بودند مانند طریقه بی جیا و چانگ و مفتی، برخی سازمان مذهبی تاسیس شده در خارج چین بودند که در کشورهای عربی و اسلامی تحت تاثیر افکار صوفیه قرار گرفتند مانند: طریقه هواسی، عده ای سازمان مذهبی تاسیس شده از دانشمندان چین پس از مطالعه کتابهای مقدس صوفیه بودند مانند: طریقه هومن. این طریقه ها ی فرعی گذشته ای پیچیده در روند تبلیغ تعلیمات مذهبی داشتند و تاثیر عمیقی بر پیروان خود بر جای گذاشتند. اما به مرور زمان و با پیشرفت و ارتقا اقتصادی، فرهنگی، علمی و فنی این نفوذ به تدریج از بین رفت. مکتب خوفیه 21 طریقه فرعی داشت که عبارتند از طریقه های "هواسی"، "مفتی"، "بی جیا چانگ"، "سیان من"، "لین زائو"؛ "لیومن" و "لیومن کوچک"، "هومن"، "بئی جوانگ"، "هونگ من"، "دو فنگ من"، "یاتیان"، "گائوزائوجیا"، "دینگ من"، "تونگ گوی"، "مینگ یو تانگ"، "وین چوان تانگ"، "لیانگ جئو زوانگ"، "سیان گوه جینگ"، "فامن" و "مذهب سالار"

شمار پیروان طریقه خوفیه
شمار پیروان آنها بیش از یک میلیون نفر است که بیشتر در نواحی خه جئو، لان جئو و چین چوان استان گان سو و ناحیه های شون هوا، هوالونگ، سی نینگ استان چینگ های و ناحیه های ین چوان، تونگ سین، سی هان گو استان نینگ شیا و سین جیانگ و یون نن و غیره پراکنده هستند. در اواسط دوره چینگ، طریقه های مفتی، بی جیا چانگ، هواسی، داگونگ بئی و گوان چوان رونق یافتند. سپس طریقه های بئی جوانگ و هومن پیدا شدند. در این میان، پیروان طریقه های هواسی، گوان چوان، داگونگ بئی مفتی، بئی جوانگ و هومن بیشتر از سایر طریقه ها بودند. پس از تاسیس مکتب اخوانی در اواخر دوره چینگ، طریقه های بی جیا چانگ، لین زائو، هواسی روز به روز تنزل یافتند. در حال حاضر طریقه های گوان چوان، داگونگ بئی، بای جوانگ، هومن، مفتی و هومن دارای پیروان زیادی هستند و تا اندازه ای اعتبار دارند. تعداد پیروان طریقه های دیگر زیاد نیست. طریقه های بزرگ در قیام ها علیه حکومت چینگ از پیروان خود دعوت کردند که شرکت نمایند. این کار موجب ناراحتی شدید امپراتوران دودمان چینگ شد که نشانگر نفوذ زیاد این طریقه ها بود.
(ادامه دارد...).

منـابـع

کلیــد واژه هــا