مراسم ها و اعمال مخصوص دین چینی (جشن ها)

دوره جشن هاى سالیانه
چرخه جشنواره زندگى دینى چینیان تابع تقویم کشاورزى است و در زمان اشتغال به کاشت، وجین و برداشت جشن هاى دینى نسبتا کم و در دوره هاى استراحت، جشن ها بیشتر هستند. چرخه جشن ها در ماه هاى فرد یا یانگ، و فعالیت هاى کشاورزى در ماه هاى زوج یا یین (زمین) فروکش مى کند. جشن ها سمبل دو چیز هستند: هم نشان دهنده پیشرفت زنان و مردان در زندگى، و هم رسیدن، برداشت و ذخیره محصول. جوامع چینى آواره مشتاقانه تقویم را تبعیت و آن را هم بستگى با جوامع سرزمین اصلى تلقى مى کنند.

روز اول ماه اول قمرى
در جشن سال جدید قمرى، یا جشن بهار، ضیافت خانوادگى به افتخار نیاکان و افراد زنده فامیل برگزار مى شود که از مکان هاى دور گرد هم جمع شده اند تا اظهار هویت کنند. جشن اول سال مهم ترین و گسترده ترین جشنى است که امروزه برپا مى شود. پنج یا شش سرى اسباب غذا خورى، شراب، چاى و پیاله هاى برنج پخته به یادبود نیاکان در محراب خانوادگى یا میز گذاشته مى شود. سپس شانزده یا بیست و چهار وعده مهمانى برپا مى شود. با گل ها، کیک پخته تازه، شیرینى ها، شیرینى میوه اى خشک، سه یا پنج نوع گوشت پخته، ماهى، رشته، توفو و انواع گوناگون غذاهاى گیاهى، همه به معناى هم آوایى براى مبارکى و سعادت در سال جدید، در مهمانى پذیرایى مى کنند. زنان به موهاى سر خود گل مى زنند؛ بچه ها هدیه و پول در بسته هاى قرمز دریافت مى کنند؛ همه لباس نو مى پوشند و آتش بازى علامت شروع اولین ماه قمرى بهار است. تراکت هاى تبریک بر ساختمان و نعل درها مى چسبانند و در روز سال نو به دیدار دوستان، زیارتگاه ها و کلیساها مى روند.

ماه اول: روز پانزدهم
این جشن نور است. اولین ماه کامل سال جدید را با مراسم فانوس و نوعى رقص اژدهایى جشن مى گیرند. بچه ها فانوس هاى تزئینى را در خیابان ها حمل مى کنند و براى بهترین فانوس، بهترین شعر و بهترین ارابه در نمایش فانوس، مسابقه برپا مى کنند.

ماه سوم: روز سوم
جشن تطهیر از آغاز ماه سوم قمرى تا 105 روز بعد از انقلاب زمستانى، در ماه چهارم قمرى، به مثابه نوعى تطهیر قربانى گونه آرامگاه ها و جشن گرفتن روزهاى پاک و روشن بهار، برپا مى شود. آرامگاه ها تمیز مى شوند و به گونه اى نمادین، مسقف یا با ورقه هاى تعویذ پوشانده مى شوند تا آغازى براى برکت بهارى باشد. خانواده بعد از پیشکش غذا در آرامگاه، پیک نیکى را در تپه ها برگزار مى کند.

ماه پنجم: روز پنجم
آغاز تابستان را با خوردن «تسنگ تزو» (کیک برنج)، با مسابقات قایق هاى اژدها گونه در رودخانه و با شعایرى به منظور سالم و امن نگاه داشتن بچه ها از سرماخوردگى هاى تابستانى جشن مى گیرند. شعایر تماشایى تائویى براى دفع کردن جن و پرى بیمارى طاعون در سراسر مناطق ساحلى چین جنوب شرقى و چین آواره مشاهده مى شود.

ماه هفتم: روز هفتم
جشن بلوغ یا روز هفت دختران را در سراسر چین دریایى، ژاپن و چین آواره با قصه ملیح دختر نخ ریس و پسر گاوچران که میعادگاه نهایى آنها در همین هفته یاد آورى مى شود، برپا مى کنند.

ماه هفتم: روز پانزدهم
روز «همه ارواح» یا جشن بودایى «روح هاى گرسنه»، در سراسر آسیا به مثابه جشن مقدمه درو برپا مى شود. ارواح در شعایر عفو عمومى قبل از درو برنج و دیگر محصولات، از جهنم آزاد مى شوند. مانند روز اول سال نو، تمام فامیل با میهمانى جشن برپا مى کنند.

ماه هشتم: روز پانزدهم
ماه بدر پاییز نشانه جشن درو است که آن را با ضیافتى از میوه هاى تازه و کیک گرد ماه گونه جشن مى گیرند و کیک را در زیر ماه درو بالا آمده مى خورند. شعر خوانى و شب نشینى خانوادگى بعد از درو، ابراز تشکر از فراوانى برکت طبیعت است.

جشن هاى زمستانى
از روز نهم ماه نهم تا روز یازدهم ماه یازدهم، جشن هاى گوناگونى در دوره پاییزى و زمستانى استراحت و تجدید قوا برپا مى شود. شعایر تائویى تجدید کیهان یا جیائو که امروزه آن را به طور روز افزون جشن مى گیرند، تا انقلاب زمستانى برپاست. در کنار جشن هاى دوره اى، جشن تولدهاى گوناگون براى قهرمانان یا قدیسان دین عامیانه، بر طبق رسم منطقه اى، در فواصل ماه هاى زوج و فرد در سراسر سال یافت مى شود. این جشن هاى قدیسان حامى، جشن قدیسان محلى حامى کشاورزى، در روز اول و پانزدهم هر ماه، جشن ملکه آسمانى یعنى ماتسو که حافظ ماهیگیران، دریانوردان و کوچ کنندگان است، در روز بیست و سوم ماه چهارم، جشن کوان کونگ حامى بازرگانان و فنون جنگى، در روز پانزدهم ماه ششم، و جشن تسى وى حامى ستاره قطبى، در روز نهم ماه هشتم، را شامل مى شود. معابد تائویى، بودایى و عمومى معمولا در تمام مناسبت هاى جشن، شعایر را اجرا مى کنند. روح دین چینى چه وحدت گرا چه صلح طلب، نه انزواطلب، تمام نظام هاى دینى را در راستاى نیازهاى مردم به شعایر براى جشن گرفتن شعایر گذر، شکل مى دهد.

مجریان مراسم دینى
سه مجرى مردم روستا را در اجراى شعایر گذر و جشن یارى مى دهند. اینها راهب بودایى، کاهن تائویى و واسطه تسخیر ارواح یا شمن هستند. راهب بودایى سرودهاى مذهبى هدایت کننده به پاک بوم، مراقبه چن (ذن) و تنتره اى، یعنى سرود منتره اى، مودرا (حرکات دست) و ترسیم تصویر تخیلى را به عنوان خدمات منظم در دیرهاى بودایى منطقه اى ارائه مى کند. اکثر معابد (میائو) دین چینى عامیانه را کاهنان تائویى تحت اشراف هیئت مدیره معابد عامه اداره مى کنند. تائویى ها شعایر مختلفى را براى شفا بخشى و سعادت تدارک مى بینند که شعایر عامیانه همگانى در طلب سعادت از ستاره دب اکبر، یعنى صورت فلکى ستاره قطبى، از جمله آنهاست. هر دوى معابد بودایى و تائویى نوع جدیدى از روش پیش گویى با چوب گیاه بومادران و کتاب یى جینگ (یعنى قطعه چوب هاى شمارش شده که به طور اتفاقى از ظرف چوبى بیرون کشیده مى شوند و راهب یا راهبه اى آنها را در معبد به صورت ستاره شش پر قرینه سازى شده مى خواند)، را براى طالع بینى یا توصیه هاى عمومى در موضوعات عملى خانوادگى و تجارت ارائه مى کنند. معبد یا مرکز دینى در دهکده چینى واقعا هم محور امور کیهانى و هم محور امور فرهنگى است که زمینه برگزارى هم نمایشگاه ها، اپرا، خیمه شب بازى، قصه نویسى و گردهم آیى ها و هم امور دینى را فراهم مى سازد. همچون کلیساى جامع قرون وسطایى اروپا، روستایى ها معابد خویش را از هدایاى محلى مى سازند و سالیان و حتى دهه هایى را صرف مى کنند تا این مراکز کانون فرهنگى را به مایه هاى افتخار هنرى و ایده کاربردى تبدیل کنند. واسطه تسخیر ارواح، شمن و کاهن سه مجرى مختلف مراسم دینى در نظام چینى با سه اسم متفاوت مربوط به نقش هر یک اند. «واسطه» که روح بدنش را درحال خلسه تسخیر مى کند، «شمن» که به عالم مردگان، چه زیر زمین چه در آسمان ها، سفر مى کند، و «کاهن» که با کلمات روح احضارشده سخن مى گوید، وظایف پیش گو، شفادهنده و حافظ عدالت را در روستاهایى انجام مى دهند که قدرت روحانى معبد و نظام دینى استحکام بیشتر را تدارک مى بیند، نه تحول سریع تغییر قدرت هاى سیاسى و اقتصادى را. واسطه و شمن در آن مناطقى که استحکام سیاسى، بازدارنده یا بى خاصیت است (مثل تایوان، کره، فیلیپین و آسیاى جنوب شرقى) رو به تزاید، و در جایى که رشد اقتصادى یا انضباط سیاسى سختگیرانه و تحمیلى مسلط است، نظیر ژاپن یا سرزمین اصلى چین، عملا رو به نابودى است.

نتیجه گیرى
قدرت دین عامیانه در چین مدرن، چه در چین آواره چه سرزمین اصلى، به وسیله مدرن سازى و تغییر سیاسى نه تنها نابود نشده، بلکه سهل تر و قوى تر شده است. نظام هاى علمى اولیه همچون فنگ شویى یا ساختمان سازى در جایى که از باد و خورشید بهره مند شوند، و دى لى یا ساختن قبرها به صورتى که از آب هاى روان طبیعى محفوظ بمانند، کاملا در چین دریایى مشهود هستند. جشن ها و لوازمشان نظیر عود، پول هاى کاغذى و لباس هاى کاغذى هنوز هم در نواحى روستایى و دورافتاده چین اصلى مشاهده مى شود. دین در جامعه آسیایى مدرن به آسانى دگرگون نمى شود؛ زیرا وسیله اى براى ابراز وجود خود و هویت فرهنگى است و جایگاه استوارى به شخص در خانواده، جامعه و کشور مى بخشد. همان طور که چینیان هجرت کننده به جنوب شرق آسیا و آمریکا در حال یافتن معناى تازه اى براى دفاع از جشن هاى گذشته هستند، کشاورزان و توده هاى مردم ساکن چین اصلى جشن هاى چرخه زندگى را که به وجود انسان معنا مى بخشد، احیا خواهند کرد. چنین پدیده اى ممکن است؛ زیرا دین در چین قدرتى فرهنگى است که کارکرد روان روابط انسانى را در محیط کشاورزان سخت کوش و صنعتى در مبارزه سخت براى نجات تأیید مى کند و استحکام مى بخشد. دین به گذر زندگى و مرگ در متن واقعى جامعه، مسرت و معنا مى بخشد.

منـابـع

کلیــد واژه هــا