اثبات معاد از راه برهان حقیقت

همان گونه که اصل اندیشه و اندیشیدن از بشر جدا نشده و هماره با او همراه بوده، اختلاف بین آراء و برخورد اندیشه ها، نبرد مکتب ها، جنگ هفتاد و دو ملت، ندیدن حقیقت و ره افسانه زدن و خلاصه درگیری حق و باطل هم چنان بوده و هست و حق محض تنها در قیامت آشکار خواهد شد. پیش از رسیدن به صحنه ی ظهور حق محض هر کس مدعی است که تا سر زلف سخن به قلم شانه خورده، فردی مانند او نقاب از رخ اندیشه برنداشته است.
از سوی دیگر نمی توان همه ی این افکار و اندیشه ها را حق دانست؛ چون رویاروی یکدیگر است؛ با این که هیچ اندیشه ی حقی هرگز با اندیشه ی حق دیگر به پیکار برنمی خیزد؛ چنان که همه ی نظرهای مناقض یکدیگر را هم نمی توان باطل دانست و بطلان هر دو نیز به معنای رفع دو نقیض خواهد بود که این خود نوعی سفسطه و انکار هر واقعیت است. بنابراین، یکی از اندیشه و راه ها حق و دیگری باطل است، لیکن تا چهره ی واقعی حق روشن نشود چهره ی باطل ناپدید نخواهد شد.
از سوی سوم دنیا آن ظرفیت را ندارد که فقط ظرف ظهور حق کامل باشد و دیگر باطلی در آن راه پیدا نکند؛ زیرا در این صورت دیگر جایی برای تکلیف و آزمون نخواهد ماند و اختلافی پدیدار نخواهد شد. بنابراین، موقعیتی لازم است که در آن جا در پرتو ظهور کامل حق به عمر هرگونه باطل پایان داده شود و دامنه ی اختلاف و خلاف کوتاه گردد. همچنین باید چهره ی ریاکاران و چند چهره ها و دوگانگی قلب و قالب زهدفروشان و روباه منشان شناخته شود و پرده ها به طور کلی کنار رود تا آنان که حقایق را تحریف یا کتمان می کنند بازشناخته و همه نیرنگ ها و فریب ها با حضور همگان برملا شود، و چنین چیزی جز به فرا رسیدن روز حقیقت (قیامت) ممکن نیست؛ زیرا در آن روز باطن هر کس ظاهر و راز او آشکار خواهد شد: «ذالک الیوم الحق فمن شاء اتخذ إلى ربه مابه؛ آن روز حق است و هستی آن را، ظهور حقیقت تشکیل می دهد. پس هر کس که خواهد به سوی پروردگار خویش بازگشتی اتخاذ کند.» (نبأ/ 39) حق به معنى چیزى است که ثابت است، واقعیت دارد و تحقق مى یابد، و این معنى درباره قیامت کاملا صادق است، به علاوه روزى است که حق هر کس به او داده مى شود، حقوق مظلومان از ظالمان گرفته خواهد شد، و حقایق و اسرار درون به ظهور مى پیوندد، بنابراین روزى است به تمام معنى حق.
ساحت کبریائى ثابت و ابدى و ازلى است و فعل و اثر او نیز حق و ثابت و مستقر به طور ظلى است و آنچه را آفریده حق و ثابت بوده و عمل بیهوده هرگز به او استناد نخواهد داشت و از جمله فعل و اثر کبریائى او خلقت جهان است که حق به طور ظلى و ثابت است و پیوسته آثار صفات کمال و جمال کبریائى را بدان وسیله در صحنه امکان ارائه مى دهد همچنین حسن تدبیر و نظام یکنواخت که سرتاسر جهان را فرا گرفته ثابت و حق و خلل ناپذیر خواهد بود.
در جمله آثار ثابت او گسترش عالم قیامت که حق ثابت و محصول عوالم امکانى است و چنانچه عالم قیامت به فرض نبود خلقت جهان هستى بیهوده بوده و شاهد بر نقص عوالم امکانى است هم چنانکه شاهد بر نقص و عجز خالق آنها است گذشته از اینکه خلقت سلسله بشر به منظور استکمال و سوق به سعادت به طور اطلاق است وگرنه نقض غرض خواهد بود.
با توجه به این که عوالم امکانى بر حسب اقتصاء ذاتى هر یک نواقصى در بر خواهد داشت و عالم قیامت همه آن نواقص رفع شده صحنه عوالم امکانى نورانیت و درخشندگى خود را که مسطوره اى از صفات کبریائى است ارائه خواهد داد و هیچ یک از عوالم امکانى این چنین اقتضاء و صفاى و نورانیت را نخواهند داشت که بهترین صحنه تابناک و درخشان باشد که صفات کبریائى را مانند سراب دائم و ثابت ارائه دهد.
«یومئذ یوفیهم الله دینهم الحق و یعلمون أن الله هو الحق المبین؛ در آن روز خداوند دین حق آنان را به تمام و کمال به آنان می پردازد و آگاه می شوند که خداوند حق محض و حقیقت آشکار است.» (نور/ 25) نظام امکانى که محصول نظامهاى عوالم است در آن نشئه به ظهور کامل می رسد و به طور ثابت خواهد بود آنگاه اهل ایمان به طور شهود خواهند یافت که فعل و آثار متقن کبریائى او حق و ثابت به طور بداهت است و لحظه اى نتوان از آن غفلت داشت و به طورى مظاهر و آثار الهى در آن صحنه بشر را فرا می گیرد که لحظه اى از توجه به آنها غفلت بر انسان رخ نخواهد داد.
بر طبق آیه ی «لقد کنت فی غفلة من هذا فکشفنا عنک غطاءک فبصرک الیوم حدید؛ [گفته شود:] واقعا که از این [روز] در غفلت بودى، اینک از تو پرده ات را برداشتیم پس دیده ات امروز تیزبین است.» (ق/ 22) در صحنه قیامت از نظر اینکه آثار عظمت کبریائى هر فردى را آن چنان فرا گرفته لحظه اى از آن غفلت نتوان نمود و همه پرده ها و حجابها از روان و دیدگان به کنار رفته غرق بینش و بینائى عظمت کبریائى خواهند گشت.
ساحت پروردگار صحنه ی جزا و سیرت حقیقى این جهان آزمایش را به طور ظهور بگستراند که اهل ایمان به طور شهود حقیقت را بیابند زیرا نظام عمل و حرکت و آزمایش بر اساس کتمان و نهان است و هرگز کسى سیرت و باطن عمل خود را نخواهد یافت ولى نشئه ی قیامت عالم ظهور و شهود است و سیرت هر یک از اعمال درباره افراد بشر در عالم برزخ و قیامت رشد نموده و به طور ظهور تام و کامل و فعلیت که در آن قوه و پنهانى نخواهد بود مانند بیابان پهناور که همه گونه حبوبات و هسته ها درون زمین افشانده شود و با اختلاف فصول سال رو به رشد گذارد و سیرت هر یک از هسته ها آشکار و شکوفا شده به همین قیاس اعمال هر یک از افراد بشر نیز این چنین در قیامت شکوفا خواهد بود.

بروز و افشاى حقایق
باید گفت که غرض از گسترش صحنه قیامت کشف و ظهور نهفته ترین اسرار امکانى است و همانا کشف و ظهور سرائر اعتقادى و خلقى و عملى سلسله بشر است که در صحنه قیامت در اثر سیر در برزخ و تکامل در قیامت به ظهور تام می رسد و هر یک از افراد بشر خود را می یابد و از آن نهفته تر و مجهول تر شهود صفات کامل کبریایى است که ظهور و تعین آن به عدم تعین و شهود آن به عین خفا و مکنون است. صحنه ی شهود قیامت مسطوره و آینه حق حقیقى و مرآت و پرتو ظاهر بالذات است و در او شائبه ی خفا نخواهد بود همچنانکه صحنه قیامت اثر گسترده او مورد شهود است و در آن شائبه ی جهل و غفلت نیست ساحت کبریائى نیز حق و ثابت بالذات است و هر موجودى او را اظهار نموده و ارائه می دهد و هیچ آفریده اى ساحت عظمت او را پنهان نخواهد نمود.
«و الله یقضی بالحق؛ خدا حق است و به حق داوری می کند.» (غافر/ 20) آن روز مقام داورى مخصوص به خدا است، و او هم جز به حق داورى نمى کند، چرا که داورى به ظلم یا از جهل و عدم آگاهى ناشى مى شود که او بر همه چیز حتى اسرار ضمائر احاطه دارد، و یا از عجز و نیاز است که همه اینها از ساحت مقدسش دور مى شد. داورى او به سبب حکمت او و احاطه کاملى که به مورد حکم دارد، حق است. پس هر چند کسى بکوشد که علت تراشى کند و بهانه هایى بیاورد که از چنگ عدالت بگریزد هرگز نمى تواند، و بر انسان واجب است که حق را بجوید و بدان پایبند باشد، زیرا تنها این، حق جویى است که نزد خداوند به او سود مى رساند.
کلمه «بالحق» این معنى را مى رساند که وسیله ها و نتیجه هاى حکم (و داورى خدا) همه حق است. پس پروردگار ما در تعیین موضوع به حق تکیه مى کند و در تعیین حکم و اجراى آن نیز به حق متکى است، اما دیگران که ستمگران و مردم نادان در کارشان شرکت مى کنند مقیاسى درست در زندگى و داورى ندارند و حتى به بخشى از حق برنمى خورند و دست ندارند.
«الله یحکم بینکم یوم القیمة فیما کنتم فیه تختلفون؛ خداوند در قیامت درباره ی آنچه اختلاف داشتید میان شما حکم خواهد کرد.» (حج/ 69) حق تعالی که عین حق است آن چنان ظهور خواهد کرد که به همه ی اختلاف ها پایان داده می شود و جایی برای اختلاف بین حق و باطل نمی ماند و هیچ کس سخنی را از خداوند مکتوم نمی کند؛ زیرا نمی تواند آن را بپوشاند، و هیچ کس در پیشگاه عدل پروردگار کوچکترین رفتار ناپسند خود را نمی تواند پنهان کند زیرا سیرت و اعمال زشت آنان تجسم یافته و جوارح که وسیله تمرد بوده و نیز فرشتگان که گواه بر خاطرات و رفتار آنان بوده گواهند پروردگار نیز بر همه آنها احاطه دارد: «و لا یکتمون الله حدیثا؛ هیچ چیز بر خدا پوشیده نیست.» (نساء/ 42) و در آن روز که روز جدایى حق از باطل، و روز داورى است، آنچه نزد هر انسان از عقیده و عمل هست براى خداى تعالى فاش و سفره دل آدمى باز مى گردد، به طورى که هیچ عقیده و هیچ فعلى از او براى خدا پنهان نماند، و همه غیب ها شهادت و همه سرها علن و آشکار گردد و «لا تخفی منکم خافیة؛ عقاید و افکار پوشیده نمی ماند.» (حاقه/ 18) و این از خصائص قیامت است، آرى قیامت «یوم تبلى السرائر؛ در آن روز که اسرار پنهان آشکار مى شود.» (طارق/ 9) است، «و یوم هم بارزون لا یخفى على الله منهم شیء؛ آن روزى که همه (نیک و بد) خلق پدید آید و هیچ کرده آنها بر خدا پنهان نباشد.» (مؤمن/ 16) است، روزى است که سریره ها آشکار و همه مردم براى خدا ظاهر مى شوند، و از آنان چیزى بر خدا پوشیده نمى ماند؛ «و أخرجت الأرض أثقالها؛  هر چه در نهان و نهاد زمین است بیرون می آید.» (زلزال/ 2)
 

منـابـع

کلیــد واژه هــا