غزوه خندق (اطلاعاتی در مورد خندق)

مدت حفر خندق:
در اینکه حفر خندق چند روز طول کشیده است اختلاف نظر وجود دارد. برخی مدت این کار را شش روز، برخی ده شب و اندی، گروهی دیگر حدود یک ماه، گروه چهارم بیست و چهار روز گروه پنجم حدود بیست شب و گروههای دیگر مدتهای دیگری گفته اند. بنظر می رسد با توجه به شواهد تاریخی این قدرت بین شش تا دوازده روز بوده است، بنابراین اقوالی که بیش از این بازه را تایید کند صحیح نمی باشند.

موقعیت خندق:
این کانال عمیق و طولانی، که طول اش 5000 ذراع و عرض آن 9 و عمقش 7 ذراع گفته شده است از بالای حره شرقی مدینه تا حرثه غربی و بصورت هلالی حفر شده است، بطوریکه کوه سلع و مسجدالنبی (ص) داخل این هلال قرار گرفته اند. و بنا به برخی نصوص دو خندق وجود داشته است اطلاعات دقیقی که موقعیت این دو خندق را نسبت به هم مشخص کند بدست نیاوردیم پس از کمال حفر خندق، مسلمین برای اینکه دشمنان نتوانند از آن عبور کنند. آب چشمه ای از «قباء» را در آن انداخته و کانال را مملو از آب نمودند. بدین ترتیب پس از تلاش های شبانه روزی مسلمین کانال آماده شده و یاران پیامبر (ص) می آورند تا مهیای نبرد شوند.

ورود قریش و احزاب به کنار خندق:
پس از فراغت مسلمین از حفر خندق، لشکر قریش به همراه همدستان خود از قبایل «غطفان»، «احابیش»، «بنی کنانه» و... به پشت خندق رسیدند. گفته شده است که تعداد ایشان به ده هزار نفر می رسید و هزار و چهارصد شتر و سیصد اسب به همراه داشتند و سرپرستیشان به عهده ابوسفیان بود.

خروج پیامبر از شهر:
رسول خدا (ص) با اطلاع یافتن از ورود قریش، «ابن مکتوم» را به عنوان جانشین خود در شهر گمارده و زنان و کودکان را در برج ها و قلعه ها جا داد سپس خود به همراه حدود هزار نفر از یارانش برای جنگ با قریش آماده شد البته قول مشهور این است که تعداد مسلمین در جنگ خندق سه هزار نفر بوده است اما چون افزایش تعداد مسلمین در فاصله جنگ احد تا خندق بعید است به این میزان باشد (تعداد مسلمین در جنگ احد حدود هفتصد تاهزار تن گفته شده)، فلذا ما قول غیر مشهور را انتخاب کردیم.
رسول خدا (ص) پس از سامان دادن به اوضاع شهر، از صفوف لشکر خود سان دید، در میان رزمندگان چهره های نوجوانی به چشم می خورد که هر چند در کار حفر خندق به مسلمین کمک کرده بودند اما سنشان اقتضای شرکت در جنگ را نداشت. از این رو، پیامبر اکرم (ص) بجز چند تن از ایشان، الباقی را به خانه هایشان فرستاد گفته شده است: نوجوانانی که حق شرکت در جنگ را یافتند، «ابن عمر»، «زید ابن ثابت»، «براء ابن عازب» و «اباسعید خدری» بودند که هر چهار تایشان پانزده سال داشتند. پس از تنظیم صفوف، مسلمین در تاریخ بیست و دوم ذی قعده و بنا به قولی شوال از شهر خارج شده و در دامنه کوه سلع فرود آمدند. کوه سلع در قسمت غربی مسجد النبی (ص) قرار داشته و هم اکنون مسجد فتح در جنب آن می باشد. پیامبر (ص) محل استقرار خود و سپاهش را در پایین کوه سلع به ترتیبی که این کوه پشت سر لشکریان و خندق جلوی آنها باشد قرار داد. سپس برای حضرت، خیمه ای چرمی که از پیش تهیه شده بود آورده و آن را در کنار نمازخانه ای در بیخ کوه احزاب بپا کردند. پیامبر (ص) بر سر هر یک از ابواب خندق یک نفر مهاجر و یک تن از انصار و گروهی که آن را حفاظت کنند قرار داد ظاهرا این ابواب برای آن طراحی شده بود که مسلمین بتوانند از نقاط مشخص بر سپاه دشمن حمله برده و درگیریشان تنها در همان نواحی مشخص باشد.

پرچمداران سپاه اسلام:
1- اولین پرچمدار و اصلی ترین آنها امیرالمومنین علی (ع) بود که لواء رسول الله (ص) را حمل می کرد.
2- دومین پرچمدار «زید ابن حارثه» بود که پرچم مهاجرین را به دست داشت.
3- و سومین پرچمدار «سعد ابن عباده» بود که لواء انصار را به دوش می کشید.
«پرچم دار سپاه شرک»:
گفته شده است پرچمدار سپاه شرک «عثمان ابن ابی طلحه» و سر کرده آنها ابوسفیان بوده است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا