نقش تولید در پیدایش روابط اقتصادی

انسان با اکثر حیوانات این تفاوت را دارد که غالب حیوانات معاش‏ خود را از طبیعت به صورت آماده ‏ای دریافت می‏ کنند و خود قادر به تولید آنها نیستند، یعنی لزومی ندارد که مقداری کار روی مواد طبیعی انجام دهند تا آماده شود، و هم قادر به انجام چنین کارهایی نیستند، ولی انسان از طرفی ملزم است به این که غالب وسائل معاش خود را با کار آماده کند، و هم استعداد چنین کارهایی در او هست. بلکه می‏ توان گفت در متن خلقت بین‏ این احتیاج و این قدرت ارتباط برقرار است. البته بعضی حیوانات نیز هستند که وسائل معاش خود را با کار آماده می‏ کنند و مولد به شمار می ‏آیند، مانند زنبور عسل و بعضی مورچگان که هم زراعت دارند و هم دامداری. و چون تولید نیز معمولا انفرادی نیست، اشتراکی و تعاونی است، قهرا روابط و مقررات خاصی را ایجاب می‏ کند.
پس روابط اقتصادی و قانونی به‏ روابطی که در باب تقسیم و توزیع و مصرف وسائل معاش ضرورت پیدا می‏ کند منحصر نیست، یک سلسله روابط نیز خواه ناخواه در تولید، میان افراد برقرار می ‏شود، مانند رابطه مزدبگیری و فروش کار و مزارعه و غیره.
پس‏ روابط اقتصادی، از طرفی به واسطه تولید، و از طرفی به واسطه تقسیم و توزیع ثروت برقرار می‏ شود، یعنی چون ثروت غالبا در اول باید تولید، و سپس تقسیم و توزیع شده، و همه به آن احتیاج دارند و وافر و رایگان‏ نیست، قهرا روابط اقتصادی به میان می ‏آید. ولی روابط تولیدی مربوط است‏ به ارزش کار، و ارزش کار اختصاص ندارد به کارهایی که در تولید انجام‏ می‏ گیرد، کارهای غیر تولیدی، یعنی کارهای فرهنگی و سیاسی و اجتماعی نیز ارزش دارد، در آن جا نیز روابط خاص اقتصادی به میان می‏ آید، بلکه‏ ارزش کار تابع ارزش اقتصادی نیست، یعنی این طور نیست که منحصرا ملاک‏ ارزش کار، حاجت اقتصادی باشد، ملاک ارزش کار، همه احتیاجات طبیعی‏ و فطری است، اقتصاد یکی از احتیاجات طبیعی و فطری است.

منـابـع

کلیــد واژه هــا