معنا و مفهوم ذکر

«و اذکر اسم ربک و تبتل الیه تبتیلا» نام پروردگار خود را ببر. «اذکر» از «ذکر» است که ذکر -و ذکر نیز گفته اند- هم در مورد به زبان آوردن گفته می شود که در آن وقت ذکر می گویند و هم در مورد در قلب توجه کردن، که آن را معمولا ذکر می گویند و اصل ذکر اگر چه در مورد لفظ هم گفته می شود، به اعتبار معنی لفظ است، یعنی اگر خواندنی را ذکر می گویند به اعتبار این است که یک امری را به یاد انسان می آورد یعنی انسان را از یک غفلتی خارج می کند.

ما ترتیل داریم و تبتل. اینها با یکدیگر اشتباه نشود. ترتیل، ادبی بود در کیفیت ادای الفاظ، که وقتی قرآن می خوانید نه آنقدر تند و پشت سر یکدیگر بخوانید مثل اینکه از دهانه توپ گلوله پشت سر یکدیگر بیرون می آید و نه بین کلمه تا کلمه آنقدر فاصله بدهید که جمله معنی خودش را از دست بدهد. در یک حالت حد وسط، به طوری که خاصیت القایی به ذهن شما داشته باشد.
و اما تبتل هیچ به کیفیت قرائت مربوط نیست، بلکه به این معنی است که حال شما در عبادت باید متضرعانه و ملتمسانه باشد، حالتتان باید حالت ابتهال باشد. فقط در مورد یک چیز است که هر اندازه انسان در آنجا اظهار تذلل و کوچکی و فروتنی کند، برای او عزت است. آن در حضور پروردگار و در نزد پروردگار و در وقتی است که خدای خود را می خوانیم.
مثلا اگر ما تسبیحات حضرت زهرا (س) را ذکر می نامیم نه به اعتبار این است که یک الفاظی (34 بار "الله اکبر"، 33 بار "الحمدلله"، 33 بار "سبحان الله") را به زبان خودمان می آوریم. مخصوصا کلمه ذکر در اینجا به کار برده شده است که مفید این جهت باشد که به زبان آوردن این الفاظ به قلب انسان یک تنبه و توجه و یادآوری می دهد. ریشه لغوی ذکر همان یاد کردن و یادآوری و به یاد آوردن و امثال این هاست.
پس اگر ذکر لفظی را هم ذکر می گویند به اعتبار این است که توجه به معانی این الفاظ انسان را به یاد مطالبی می اندازد، یعنی به یاد چیزی می اندازد که به یاد او بودن کافی است برای اینکه انسان راه خودش را به دست آورد.
بعضی امور، انسان فقط در حال غفلت بر خلاف آن رفتار می کند. اگر غفلت از آن نداشته باشد و به آن توجه داشته باشد امکان ندارد که بر خلافش رفتار کند. حالا قرآن می فرماید که در آن دل شب، خدای خود را به یاد بیاور، پروردگار خود را به یاد بیاور، نام او را که سبب به یاد آمدن خود او هست بر زبان بیاور، و تبتل الیه تبتیلا و در این حالت تبتل کن به سوی او تبتل کردنی.

منـابـع

کلیــد واژه هــا