غائم و اسیران بدر
هنگام نیمروز که قریش گریخت، رسول خدا (ص) دستور داد غنیمت را گردآورى کنند. اموال زیادى از دشمن به جاى مانده بود. ده اسب، 150 شتر و مقدار زیادى پوست و چرم. همچنین تعداد زیادى زره، شمشیر و تیر از جمله غنیمتهایى بود که به دست مسلمانان افتاد. تعداد اسیران دشمن هفتاد نفر بود. رسول خدا (ص) فرمان قتل دو نفرشان را که آزار زیادى به مسلمانان رسانده بودند، صادر کرد و بقیه به مدینه منتقل شدند.
آرى، جنگ بدر در پرتو عنایتهاى خداوند، درایت رسول خدا (ص) و رشادت مسلمانان به پیروزى رسید. مجاهدان این نبرد با عنوان (بدریون) شهره تاریخ اسلام گردیدند و یادشان همه جا با شجاعت و ایثارگرى قرین شد، به ویژه نام امیر مؤمنان (ع ) که حدود 35 تن از مشرکان با ضربت شمشیر آن حضرت از پاى درآمدند، در صفحات تاریخ درخششى جاویدان دارد.
اختلاف در تقسیم غنایم
پیامبر گرامی (ص) در نیمه ی دوم روز به گردآوری اجساد شهدای بدر که چهارده نفر بودند، پرداخت، و همه را در نقطه ای به خاک سپرد و سپس نماز عصر را به جای آورد. شایسته ی تسلیم در برابر خدا و پیامبر این بود که یاران او درباره ی «غنایم» سخن نگویند و نظر او را درباره ی «کیفیت تقسیم آن» محترم بشمارند اما با کمال تاسف در میان آنان کسانی بودند که در نحوه ی تقسیم غنایم نظری جز نظر پیامبر داشتند و هر گروهی خود را اولی از گروه دیگر می دانست.
پاسداران برج فرماندهی، مدعی بودند که حفاظت جان پیامبر با ما بود از این جهت باید سهم بیشتری داشته باشیم، گردآورندگان غنیمت خود را به آن شایسته تر می دانستند و گروهی که تا آخرین لحظه به تعقیب دشمن پرداخته بودند، ادعای اولویت می کردند.
طبرسی از ابن عباس نقل می کند که پیامبر (ص) (برای تشویق رزمندگان) فرمود: «هر کس چنین کاری را صورت دهد برای چنین جایزه، و هر کس اسیری بیاورد برای او چنین پاداشی است.» تعیین جایزه در جوانان، شور فوق العاده ای ایجاد کرد، همگی به سوی میدان دویدند ولی پیران زیر پرچمها ماندند جنگ به پایان رسید، جوانان «جوایز تعیین شده» خود را درخواست کردند، پیامبر (ص) دستور داد مزایای آنان را بپردازند پیران قوم گفتند ما سپر شما بودیم، اگر شکست خورده بودید به سوی ما می آمدید، در این لحظه میان دو نفر از سرشناسان یاران پیامبر، نزاعی درگرفت در این شرایط وحی الهی فرود آمد و حکم غنایم را در آیه ای به نام آیه «انفال» چنین بیان کرد.
«یسلونک عن الأنفال قل الأنفال لله و الرسول فاتقوا الله و أصلحوا ذات بینکم و أطیعوا الله و رسوله إن کنتم مؤمنین؛ از تو درباره ى غنیمت ها مى پرسند، بگو: غنیمت ها از آن خدا و رسول است. پس از خدا پروا دارید و روابط خود را اصلاح کنید و از خدا و رسولش اطاعت کنید اگر مؤمن هستید.» (انفال/ 1)
سرانجام غنایم جنگ بدر
اختلاف درباره ی غنایم سبب شد که پیامبر (ص) همه ی آنها را به «عبدالله بن کعب» بسپارد، و پس از نزول آیه ی «یسالونک عن الانفال» در منزلی همه را میان سپاهیان قسمت کرد، برای هر فردی یک سهم و برای هر اسبی دو سهم، و برای هشت نفری که در جنگ شرکت نکرده و به دنبال مأموریت رفته بودند سهمی در نظر گرفت و یک پنجم غنیمت (خمس) را که متعلق به خدا و رسول او و نزدیکان و یتیمان و بینوایان و درماندگان از خاندان پیامبر است، برای تکثیر سهام میان مجاهدان تقسیم کرد و از یک پنجم غنایم نیز صرف نظر کرد.
Sources :
پژوهشکده تحقيقات اسلامي سپاه- ارزیابی سیاسی و نظامی جنگهای پیامبر
جعفر سبحانی- منشور جاوید- جلد 6 صفحه 357