الراح و القراح
این کتاب پرداخته بدیع و یکی از نگاشته های ادبی حکیم ملاهادی بن مهدی سبزواری است، رساله ای است پیش بها که علیرغم خردی حجم آن، ارزشمند است و پاس داشتنی. سازواره الراح والقراح تشکیل دهنده صورت علمی این کتاب است یعنی دو جزء عمده مقدار ابواب کتاب و نحوه چینش آن ابواب در کنار یکدیگر. سازواره این کتاب نشان دهنده مطالبی همچون مقدار صنایع بدیعی مطرح شده و نحوه چینش آنها در این رساله است. طرح واره ای که سبزواری به هنگام تدوین کتاب به عنوان روشی کارا در تدوین یک رساله بدیعی در خاطر داشت بر آن اساس نظام پرداخته خود را استوار دانست و تفاوت اساسی این رساله با آثار دیگران در همین بخش است. این رساله در 2 جلد و به زبان عربی نگاشته شده است.
زندگینامه حاج ملاهادی بن مهدی سبزواری:
ملاهادی بن مهدی بن حاج میرزا هادی بن میرزا مهدی بن محمدصادق سبزواری در سال 1212 هجری قمری در سبزوار متولد شد. ایشان یکی از بزرگترین حکیمان و عارفان قرن 13 هجری قمری و از نامدارترین شاگردان و شارحان حکمت صدرایی است. حکیم سبزواری 7 ساله بود که پدرش مرد. در ده سالگی برای تحصیل به مشهد مقدس رفت و ده سال اقامت کرد. شهرت حکمای اصفهان او را برای تحصیل عرفان و فلسفه به اصفهان کشید و حدود هفت سال در آنجا اقامت کرد سپس به مشهد مراجعت کرد و در مدرسه حاج حسن به تدریس پرداخت. آنگاه عازم بیت الله شد. در مراجعت اجبارا دو سه سالی در کرمان اقامت کرد و به تربیت نفس و ریاضت پرداخت. در همه مدتی که آنجا بود به کمک خادم مدرسه به خدمت طلاب قیام کرد و بعد دختر همان خادم را به زنی گرفت و رهسپار سبزوار شد. قریب به چهل سال بدون آنکه حتی یک نوبت از آن شهر خارج شود در آنجا توقف کرد و به کار مطالعه و تحقیق و تدریس و تألیف و عبادت و ریاضت نفس و تربیت شاگردان پرداخت تا در عصر روز بیست و پنجم ذی الحجه سال 1289 قمری در سبزوار درگذشت. آرامگاه او در دروازه نیشابور سبزوار (اکنون معروف به فلکه زند) قرار دارد. حاج ملاهادی سبزواری در شعر و اسرار تخلص می کرد.
اساتید: حاج ملاحسین سبزواری، آقا محمد علی نجفی، حاج محمدابراهیم کلباسی و...
شاگردان: آخوند ملا محمد سبزواری، کاظم خراسانی، ادیب نیشابوری و...
آثار: اسرار الحکم، شرح مثنوی، شرح دعاء الصباح، شرح الاسماء و...
ساختاربندی کتاب:
- مقدمه: تعریف علم البدیع
- الصنایع المعنویه:
شامل: المطابه- طباق السلب- التدبیج- ایهام التضاد- المقابله- مراعاة- القطیر- ایهام التناسب- الارصاد- المشاکلة- المزاوجة- العکس و التیدیل- الرجوع- التوزیة- اللف والنشر- الجمع- التفریق- التقسیم- الجمع مع التفریق- الجمع مع التقسیم- الجمع مع التفریق والتقسیم- التجرید- مخاطبة الانسان نفسه- المبالغة- المذهب الکلامی- حسن التعلیل- التفریع- تاکید المدح مباشیبه بالذم- الاستتباع- الادماج- التوجیه- تجاهل العارف- القول بالموجب.
- الصنایع اللفظیه:
شامل: الجناس- رد العجز علی الصدر- السجع- الترصیع- الموازنه- المماثله- القلب- التشریع- لزوم مالایلزم- المسلسل.
در انتهای کتاب فهرست آیات قرآنی- احادیث- اعلام- کتب- اشعار و... آورده شده است. این کتاب درسال 1381 توسط انجمن آثار و مفاخر فرهنگی در تهران منتشر شده است. مقدمه و تحقیق: مجید هادی زاده.
Sources :
ملاهادی سبزواری- الراح و القراح