کسر اصنام الجاهلیه
این کتاب یکی از آثار و تألیفات صدرالدین شیرازی (ملاصدرا) به زبان عربی است. همان طور که از نام این رساله پیداست در رد تصوف دروغین و در ذم و نکوهش متصوفان نادان و ریاکار نگارش یافته است. محتوای کتاب بر خلاف نام بدیع و نو ظهورش، کهنه و دیرینه است و در آن، سخن تازه و مطلب جدیدی که در آثار اسلاف صدرا نیامده باشد به چشم نمی خورد، پایه و اساس کار صدرا در این رساله انتقاد از صوفیان دروغین است که در تاریخ فرهنگ اسلامی سابقه ای دیرینه دارد.
زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا):
محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.
اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...
شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.
آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...
ساختاربندی کتاب:
این کتاب حاوی یک مقدمه و 4 مقاله و هر مقاله شامل فصول و خاتمه است:
- مقاله اول: ریاضت به علم نیاز دارد
- مقاله دوم: نتیجه عبادت معرفت است
- مقاله سوم: صفات ابرار
- مقاله چهارم: مواعظ و ذم دنیا
1- المقاله الاولی: فی ان لارتبة عندالله من المعرفة بذاته و صفاته و افعاله و... شامل:
- فصل فی ان من شرع فی المجاهدة و الریاضة
- فصل فی بطلان شطحیات المتصوفین
- فصل فی ان النظر فی حقایق الاشیاء
2- المقاله الثانیه: فی ان الغایة القصوی فی العبادات البدنیة و... شامل:
- فصل فی بیان ان ای المعارف هی الغایة الحقیقة الوجود الانسان
- فصل فی ان فائدة کل صفة کمالیه هی استعدادها لتطهیرة لفیضان المعارف
- فصل فی اثبات التفاضل بین علوم المکاشفه و ان اجلها و اشرفها هی معرفة الله
- فصل فی زیادة التبیین لهذا الحرام بوجه تفصیلی
- فصل فی بیان تفاضل الاحوال
- فصل توضیح القول فی تفاضل الاعمال
- فصل فی ان العالم الربانی مقصود اولی للایجاد و التکوین
- فصل فی سوالخاتمه
- فصل فی ذکر نبذ من علامات المحبین الله و اوصافهم
3- المقاله الثالثه: فی ذکر صفات الابرار و العالمین شامل:
- فصل فی الاشارة الی کیفیة الوصول الی منازلهم
- فصل فی الاشارة الی صفة العشق و الشوق
- فصل فی توضیح القول بان مبدأ الاعمال فی الانسان...
- فصل فی انه لا یعبدالله تعالی من الله
- فصل فی منفعة العبادات فی جلب المنافع الروحانیة و...
- فصل فی تفصیل ما ذکر و کشف ما ستر فی بیان وجوه التناسب فی الصحة و القسم بین الظاهر و الباطن و...
- فصل فی بیان الغرض من الافعال و الاعمال الانسانیه فی العبادات و الاطاعات الشرعیه
- فصل فی بیان السبب فی کون الاعمال القبیحه
- فصل فی بیان سبب الاغالیط التی توجب عدم التمییز بین الاخیار و الاشرار
4- المقاله الرابعة: فی مواعظ حکیمة و نصایح عقلیه و مخاطبات روحانیه فی ذم الدنیا و اهلها شامل:
- فصل فی نهی الله عن النظر الی متاع الدنیا
- فصل فی وصایا نبویة فی الزهد عن الدنیا و اهلها
- فصل فی وصایا بعض الانبیاء و اولیاء
- فصل فی وصایا فیثاغورس
- فصل فی ذکر طرف یسیر من وصایا الحکماء و مواعظهم
- خاتمه
این کتاب در سال 1340 توسط انتشارات جامعه طهران در تهران به چاپ رسیده و منتشر گردیده است و همچنین در سال 1381 توسط بنیاد حکمت اسلامی صدرا در تهران منتشر شده است. تصحیح و تحقیق و مقدمه از دکتر حسین جهانگیری است. در انتهای کتاب فهرست آیات قرآنی، اشعار فارسی و عربی، نام اشخاص، مکان ها، گروه ها و نام کتاب ها، اصطلاحات و تعبیرات و فهرست منابع آورده شده است و همچنین دارای پیوست اضافات، منابع احادیث و توضیحات می باشد (این کتاب توسط محسن بیدارفر ترجمه شده است که با نام عرفان و عارف نمایان در سال 1340 و 1371 منتشر گردیده است).
Sources :
صدرالدین شیرازی - کسر اصنام الجاهلیه
ناهید باقری خرمدشتی- کتاب شناسی جامع صدرا