رساله فی القطب و المنطقه
این کتاب یکی از آثار و تألیفات محمد بن ابراهیم صدرالدین شیرازی است. در این رساله نخست فلک مجسمی بسیط و متشابه الاجزاء تخیل شده است و پس از آن سوال از لمیت اختصاص قطب و منطقه آن مثلا به موضع خاص هر یک در فلک پیش آمده است و صدرالمتألهین نیز بر مبنای تخیل مذکور جواب داده است ولکن سخن در اصل تخیل افلاک مجسم است. بحث از فلک هم در طبیعیات و الهیات فلسفه به میان آمده است و هم در کتب هیئت و هر یک را در اثبات آن نظری خاص است. اصول سه گانه ای که جناب صدرالمتألهین در جواب سوال از لمیت اختصاص قطب و منطقه و دیگر احوال فلکی تقریر فرموده است و هر یک در کمال اتقان است. این رساله یک رساله فلسفی و به زبان عربی است.
زندگینامه صدرالدین شیرازی (ملاصدرا):
محمد بن ابراهیم شیرازی ملقب به صدرالدین و مشهور به ملاصدرا یا صدرالمتالهین در حدود سال 979 یا 980 هجری قمری در شهر شیراز متولد شد. پدرش ابراهیم بن یحیی قوامی یکی از وزرای دولت صفویه و مردی با نفوذ و ثروتمند بود که با نهایت کوشش به تربیت و تعلیم یگانه پسر خود کمر همت بست. زندگانی ملاصدرا را می توان به سه دوره تقسیم نمود: 1- دوره طلبگی و تلمذ و بحث و مطالعه کتب قدما و آرای حکما در شیراز و اصفهان. در این دوره وی به تتبع و تفحص آرای فلاسفه و کلام و فلاسفه مشائی و اشراقی اشتغال داشت. 2- مرحله تهذیب نفس و ریاضت و مکاشفه در روستای کهک (در نزدیکی قم) که نهایتا به کشف حقایق ربانی و علوم الهی منجر گردید. 3- مرحله تألیف و تدریس در شیراز در مدرسه ای که الله وردی خان، والی فارس بنا نهاده بود. طی این دوره ملاصدرا تقریبا تمام آثار خود را تألیف کرد. ملاصدرا حکمت الهی و فلسفه اسلامی را وارد مرحله جدید کرد، وی در آنچه علم اعلی یا علم کلی یا فلسفه اولی با حکمت الهی خوانده می شود و تنها همین بخش است که به حقیقت، فلسفه است و فلسفه حقیقی خوانده می شود، مقام فلاسفه پیش را تحت شعاع قرار داد، اصول و مبانی اولیه این فن را تغییر داد و آن را بر اصولی خلل ناپذیر استوار کرد. آخوند تا پایان عمر در شیراز به تألیف و تدریس پرداخت و در این ایام هفت بار پای پیاده به مکه سفر کرد که در بازگشت از هفتمین سفر، در بصره در سال 1050 هجری قمری درگذشت.
اساتید: شیخ بهاءالدین عاملی مشهور به شیخ بهایی، میرداماد، میرابوالقاسم فندرسکی عارف و زاهد و ریاضی دان بی همتای آن عصر و...
شاگردان: ملاصدرا شاگردان بسیاری را تربیت کرد اما از مشهورترین آنها: ملامحسن فیض کاشانی و مولا عبدالرزاق لاهیجی بودند که هر دو علاوه بر داشتن سمت شاگردی، داماد وی نیز بودند.
آثار: الحکمة المتعالیه (اسفار اربعه)، شرح الهدایة، المبدا و المعاد، حدوث العالم، المشاعر، شرح شفا، الشواهد الربوبیه، اجوبة المسائل، تفاسیر بعضی از سوره های قرآن کریم و...
ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل عناوین زیر است:
- مقدمه مصحح
- رساله القطب و المنطقه
- تعلیقات
- تصاویر نسخه ها
- فهرست ها
1- فصل اول: در معرفی رساله و اشاره به سوال و جواب آن به صورت اجمال است
2- فصل دوم: در تقریر جواب صدرالمتألهین بدان سوال فلکی است
3- فصل سوم: مطلب خاص نگارنده در پیرامون موضوع رساله است
این کتاب در سال 1378 توسط بنیاد حکمت اسلامی صدرا در تهران منتشر گردیده است. تصحیح و تحقیق کتاب بر عهده آیت الله حسن حسن زاده آملی بوده است.
Sources :
صدرالدین شیرازی- رساله فی القطب و المنطقه
ناهید باقری خرمدشتی- کتاب‌شناسی جامع ملاصدرا