دوزخ از منظر امام علی علیه السلام
امام امیرالمؤمنین (ع) پس از مقابله ای که میان بهشت و دوزخ انداخته و صفات زیبای جنت را به تصویر کشیده و پاداش اهل طاعت را در جوار رحمت در بهشت جاودان بدون تغییر حال و... اعلام داشته چنین می فرماید: «و أما أهل المعصیة فأنزلهم شر دار، و غل الأیدى إلی الأعناق و قرن النواصى بالأقدام، و ألبسهم سرابیل القطران و مقطعات النیران، فى عذاب قد اشتد حره و باب قد أطبق علی أهله، فى نار لها کلب ولجب ولهب ساطع، و قصیف هائل، لایظعن مقیمها و لایفادی أسیرها، و لاتفصم کبولها، لامدة للدار فتفنی، و لاأجل للقوم فیقضی؛ و اما کیفر اهل معصیت آن است که خداوند آنان را در بدترین جا (دوزخ) وارد سازد و دست ها را به گردنشان ببندد، و موهای پیشانیشان را به قدم ها پیوسته گرداند و پیراهن هایی از قطران (قیر بدبو و... ) و جامه های آتش سوزان به ایشان بپوشاند. در عذابی باشند که گرمی آن بسیار سوزنده باشد و در خانه ای که در را به روی اهل آن بسته باشند. در آتشی هستند بسیار سوزان، و با غوغا، دارای زبانه ی بلند و صدای ترساننده. مقیم در آن از آتش بیرون نرود و از اسیر و گرفتار آن فدیه و مالی جهت استخلاص پذیرفته نمی شود. غل ها و بندهای آن شکسته نمی شود. مدتی برای آن نیست تا به پایان رسد، و نه زمان معینی برای ساکن در آن است تا به سر آید.»
همچنین فرمود: «فاحذروا نارا قعرها بعید، و حرها شدید، و عذابها جدید، دار لیس فیها رحمة، و لا تسمع فیها دعوة، و لاتفرج فیها کربة؛ بترسید از آتشی که گودی و گرمی آن بی اندازه، و عذاب و گرفتاری آن تازه است، سرایی است که در آن رحمت و مهربانی نیست و درخواست پذیرفته نمی شود و غم و اندوه برطرف نمی گردد.» امیرالمؤمنین (ع) برای عدم یأس و ناامیدی، در ادامه افزود: «و إن استطعتم أن یشتد خوفکم من الله، و أن یحسن ظنکم به، فأجمعوا بینهما، فإن العبد إنما یکون حسن ظنه بربه علی قدر خوفه من ربه و إن أحسن الناس ظنا بالله أشدهم خوفا لله؛ و اکنون اگر توانایی دارید که هم ترستان از خدا بسیار، و هم امیدتان به او نیک باشد بین ترس و امید جمع کنید (کاری کنید که هم بترسید و هم امیدوار باشید؛ نه ترستان بیشتر و نه امیدتان برتر باشد)؛ زیرا گمان نیک و امیدواری بنده به پروردگار خویش به مقدار ترس اوست از پروردگارش و نیک بین ترین مردم به خدا، ترسناک ترین ایشان است از او.»
هر چند گمان بنده به خدا نیکوتر شود ترسش از او بیشتر گشته و کاری می کند که خداوند از او نرنجد.
ابن ابی الحدید از امام چهارم حضرت علی بن الحسین (ع) نقل می کند که فرموده: اگر خدای عز و جل نامه ای بفرستد و در آن ثبت باشد که مردی را عذاب می کند، گمان دارم آن مرد من باشم، و اگر نوشته شده باشد یک مرد را می آمرزم، امیدوارم من باشم. در سوره ی زخرف آیات 74 تا 78 نیز این مضمون آمده است.
Sources :
عبدالله جوادی آملی- تفسیر موضوعی- جلد 5 صفحه 370