اساس التقدیس
یکی دیگر از کتاب های ارزشمند فیلسوف بزرگ امام فخر رازی کتاب «اساس التقدیس» می باشد که به زبان عربی است. نویسنده آن در پی این است که وجود خداوند را ثابت کرده و صفاتی که برای خداوند اعضایی چون دست و پا و گوش و چشم و.... را بیان می دارد تأویل کند و نیز صفاتی که برای خداوند افعالی چون خشم و غضب و مکر و حیاء و... را نشان می دهد بر وجه تأویل توضیح دهد. آنچنان که رازی در مقدمه کتاب آورده این کتاب را به سلطان "ابابکر بن ایوب" به عنوان پیشکش و تحفه ای تقدیم کرده است.
معرفی اجمالی نویسنده:
امام فخرالدین ابو عبدا... محمد بن عمر بن حسین بن حسن بن علی تیمی طبرستانی مشهور به ابن خطیب رازی و امام المشککین از بزرگان متکلمین و خطبا و فیلسوف مشهور سده ششم هجری در 25 رمضان سال 543 یا 544 در شهر ری زاده شد. محمد بن عمر فخر رازی یکی از مشاهیر علمی و ادبی اسلام شمرده می شود که در عصر خود از بزرگترین علما و حکمای اسلام بوده و در علوم معقول و منقول یعنی فلسفه، کلام، ریاضیات و فقه و اصول، تفسیر قرآن و ادبیات استاد، صاحب نظر و مرجع فضلای زمان محسوب می شده است. ایشان ابتدا نزد پدرشان که خطیب مشهوری بود درس خوانده و سپس نزد کمال سمعانی (سمنانی) مقدمات علوم و نزد مجدالدین جیلی علم کلام و حکمت آموخته و نزد ضیاء الدین عمر و محمود بن حسن حمصی دیگر علوم را فرا گرفت. برای آموختن فلسفه بوعلی و فارابی به خراسان رفت و نتیجه کامل گرفت و به ماوراء النهر سفر کرد. ایشان در فروع دین شافعی مذهب و در اصول عقاید کلامی پیرو مذهب اشعری بود و با این وصف با علمای هم کیش خود همیشه در مجادله و مناظره بود. ایشان شعرهایی پراکنده به فارسی و عربی نیز سروده است که حاوی مفاهیم پندآمیز هستند.
زندگی امام فخر علی رغم عسرت و تنگدستی دوران نوجوانی پس از ورود به خوارزم و ماوراء النهر و سکونت چند ساله در دربار خوارزمشاهیان رونق یافت. از حوادث دردناک زندگی امام فخر در سال های پایانی زندگی مرگ فرزند جوانش محمد در اواسط سال 601 ق در هرات بود. امام فخر دارای سه پسر و دو دختر بوده است. پسران او: محمد، ضیا الدین، شمس الدین. امام فخر در سال های پایانی زندگی در هرات سکونت گزید. در اوایل سال 606 ق بیماری سختی گریبان گیر او شد و سرانجام روز عید فطر همین سال در 62 سالگی در هرات درگذشت. متن وصیت نامه امام فخر در کتاب هایی چون طبقات الشافعیه سبکی و طبقات الاطبا ذکر شده است. این وصیت نامه را وی حدود 8 ماه پیش از مرگش یعنی در 21 محرم 606 ه.ق خطاب به شاگردش ابوبکر ابراهیم بن ابی بکر بن علی اصفهانی املا کرده است. وصیت نامه متضمن چکیده نظریات او پیرامون دین و فلسفه و قرآن با عباراتی فشرده است و در آخر مطالبی پیرامون نگهداری فرزندانش خطاب به وصی و شاگردش عنوان کرده است.
ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل 4 قسم به شرح زیر است:
1- قسم اول: دلایلی دال بر تنزیه خداوند از جسمانیت (دلایل عقلانی- دلایل شنیداری)
2- قسم دوم: تأویل اخبار و آیات متشابه (الفاظی چون نفس، صمد، نور، حجاب، وجه، عین، ید...)
3- قسم سوم: بیان مذهب سلف.
4- قسم چهارم: حکم متشابهات.
Sources :
امام فخرالدین رازی- اساس التقدیس