کتاب جلاء العیون
این کتاب یکی از آثار و تألیفات علامه ملا محمدباقر مجلسی است. یکی از مسائلی که بسیار قابل اهمیت است، اطلاع بر احوال سعادات مآل پیشوایان دین و مقربان رب العالمین است که موجب قوت ایمان و یقین می شود و در هنگام نزول حوادث دوران و حدوث نوائب زمان تفکر در آلام و مصائب ایشان و راضی شدن به قضای ربانی و دفع وسواس شیطانی تأثیر عظیم دارد، که در این باب کتب بسیاری به عربی و فارسی تألیف گردیده است که در کتاب بحارالانوار در چند جلد نوشته شده و همچنین در حیاة القلوب به صورت مختصر به نگارش در آمده است اما آنچه که به خاطر فاتر رسید این است که کتاب و چیزی در این باب به لغت فارسی تألیف نماید که مقصود بر ذکر ولادت و شهادت سیدالمرسلین و ائمه طاهرین (ص) بوده باشد بر وجهی نوشته شود که همه ی خلق را از آن بهره بوده باشد و به ترجمه ی الفاظ روایات معتبره اقتصار نموده مقید به حسن عبارات و تنوع استعارات نگردد و از غیر احادیث معتبره که از کتب افاضل محدثان امامیه رضوان الله علیهم اخذ نموده چیزی نقل نماید تا مؤمنان به خواندن و شنیدن آن به ثواب احیاء احادیث ائمه دین (ع) که اشرف طاعات و ارفع سعادت است فایز گردند و به محزون گردیدن و گریستن بر مصائب جلیله ی برگزیدگان رب العالمین به درجات مقربین برسند.
معرفی اجمالی نویسنده:
علامه ملا محمدباقر مجلسی در دارالسلطنه اصفهان متولد شد. تولد ایشان در خانواده ی علم و فضیلت و در عصر مرجعیت میرداماد فقیه و فیلسوف نامی اتفاق افتاد. علامه مجلسی در اواسط نیمه دوم سده ی یازدهم هجری و ده سال اول سده ی دوازدهم مشهورترین دانشمند فقیه و محدث نامی شیعه امامی، و شیخ الاسلام اصفهان و سرآمد علمای آن شهر عالم پرور بوده است. علامه سومین پسر ملا محمدتقی مجلسی است که او نیز از مفاخر علمای شیعه است و در اواخر حکومت صفویه با پشت کار فوق العاده و حوصله پر توانش توفیق یافت از راه تألیف و تصنیف کتابها و تدریس علوم و فنون اسلامی و تعلیم و تربیت شاگردان بسیار و اداره امور دینی شیعیان عصر خویش، آن چنان خدمت مثبت و سازنده ای به مردم مسلمان و شیعه ایران کند که هیچ مرجع روحانی دیگری چنین توفیقی نیافته است.
بیشتر تحصیلات او در علوم دینی در خدمت پدر بزرگوارش بود و از دیگر استادان او می توان به ملا محمد صالح مازندرانی که شوهر خواهرش بود، ملا حسنعلی شوشتری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن شیخ جابر عاملی، ملا محسن فیض کاشانی، سید میرزای جزائری و... اشاره کرد و از شاگردان علامه مجلسی می توان به سید نعمت الله جزایری، میر محمد صلح خاتون آبادی، حاج محمد اردبیل، میر محمدحسین خاتون آبادی، ملا محمد مجلسی (پسر عموی علامه) و... اشاره کرد. علامه مجلسی دو همسر داشته است که از همسر اول صاحب یک پسر و دو دختر شد و از همسر دوم خود صاحب یک پسر و یک دختر شد. گفته شده که علامه همسر سومی هم داشته که از آن صاحب دو پسر و دو دختر شد. علامه در شب بیست و هفتم ماه مبارک رمضان سال 1110 هـ.ق در اصفهان شهر خود به جهان باقی شتافت. ایشان را در کنار مسجد جامع، پایگاهش و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش ملا محمدتقی مجلسی مدفون کردند. آرامگاه او در کنار مسجد جامع اصفهان واقع است.
ساختار بندی کتاب:
مقدمه: ثواب گریستن بر مصائب
1. باب اول: در بیان ولادت و وفات اشرف کاینات و مخدوم اهل سموات و شافع روز عرصات ابوالقاسم محمد مصطفی (ص) و بعضی از اموال کریمه و مناقب شریفه ی آن حضرت این باب مشتمل بر 6 فصل است:
فصل اول: نام و نسب حضرت رسول (ص)
فصل دوم: ابتدای نور رسول خدا (ص)
فصل سوم: ولادت با سعادت آن حضرت
فصل چهارم: وصایای حضرت رسول (ص)
فصل پنجم: وفات حضرت رسول (ص)
فصل ششم: غرائب بعد از دفن آن حضرت
2. باب دوم: در بیان تاریخ ولادت با سعادت و وفات و بعضی از اموال کریمه و مناقب سیده ی نساء عالمین فاطمه زهرا (س)، شامل 8 فصل است:
فصل اول: ولادت حضرت فاطمه (س)
فصل دوم: فضائل حضرت فاطمه (س)
فصل سوم: فضائل و مناقب و معجزات فاطمه (س)
فصل چهارم: در سیر و مکارم اخلاق فاطمه (س)
فصل پنجم: در تزویج امیرالمؤمنین (ع) و زهرا (س)
فصل ششم: در معاشرت امیرالمؤمنین (ع) و فاطمه (س)
فصل هفتم: در شهادت و ستم هائی که به فاطمه (س) شد
فصل هشتم: در تظلم حضرت فاطمه (س)
3. باب سوم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت سید اوصیاء زبده ی اصفیاء اسد الله الغالب امیر المؤمنین علی بن ابی طالب (ع) این فصل شامل 5 فصل است:
فصل اول: در ولادت حضرت علی (ع)
فصل دوم: در خبر دادن شهادت امیرالمؤمنین (ع)
فصل سوم: در کیفیت شهادت حضرت حضرت امیرالمؤمنین (ع)
فصل چهارم: در کیفیت کفن و دفن و غسل امیرالمؤمنین (ع)
فصل پنجم: در احوال قاتل امیرالمؤمنین (ع)
4. باب چهارم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت ثانی ائمه هدی و قرة العین محمد مصطفی (ص) امام حسن مجتبی، این فصل شامل 6 فصل است:
فصل اول: ولادت و اسم و لقب آن حضرت
فصل دوم: فضایل آن حضرت
فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت
فصل چهارم: در معجزات آن حضرت
فصل پنجم: در احوالات بعد از شهادت امام حسن (ع) و علت صلح امام
فصل ششم: در کیفیت شهادت
5. باب پنجم: در بیان تاریخ ولادت و شهادت حضرت سیدالشهدا و خامس آل عبا و امام شهدا و پیشوای اهل صبر و ابتلا و گل بوستان رسالت و سر و جویبار امامت و خلافت امام شهید مظلوم ابی عبدالله الحسین (ع) و بعضی از احوال و مناقب و معجزات آن حضرت، این فصل شامل 23 فصل است و برخی از آنها عبارتند از:
فصل اول: در ولادت آن حضرت
فصل دوم: در فضایل و مناقب آن حضرت
فصل سوم: در مکارم اخلاق آن حضرت
فصل چهارم: در نص خلافت و امامت و معجزات سیدالشهدا (ع)
فصل پنجم: بیان ثواب گریستن بر مصائب حضرت سیدالشهدا (ع)
فصل ششم: ذکر مصائب امام حسین (ع)
فصل هفتم: وقایع بعد از شهادت و …
6. باب ششم: در بیان ولادت و شهادت حضرت سیدالساجدین و قبلة العارفین و قدرة الموحدین امام چهارم علی بن الحسین زین العابدین شامل 3 فصل است:
فصل اول: ولادت و شهادت امام زین العابدین (ع)
فصل دوم: شداید و احزانی که به آن حضرت وارد شد
فصل سوم: جوری که بر شیعیان آن حضرت وارد شد
7. باب هفتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات در درج امامت و خلافت و مهر سپهر عصمت و جلالت امام پنجم ابی جعفر محمد بن علی باقر علوم الاولین و الاخرین، این باب شامل 2 فصل است:
فصل اول: احوالات امام محمد باقر (ع)
فصل دوم: اتفاقات میان آن حضرت و مخالفان
8. باب هشتم: در بیان تاریخ ولادت و وفات و بعضی از حالات مبین المشکلات و الحقایق و موضوع المسالک و الطرایق امام المغارب و المشارق امام ششم حضرت ابو عبدالله جعفر بن محمد الصادق (ع)، این باب شامل 4 فصل است:
فصل اول: احوالات امام جعفر صادق (ع)
فصل دوم: جوری که از جابران آن حضرت وارد شد
فصل سوم: تاریخ شهادت آن بزرگوار
فصل چهارم: ستم هایی که در زمان آن حضرت به شیعیان واقع شد
9. باب نهم: در بیان تاریخ احوال حضرت سید بشر و شافع محشر و نوربخش شمس و قمر امام هفتم ابوالحسن موسی بن جعفر (ع)، این باب شامل 3 فصل است:
فصل اول: احوالات امام موسی کاظم (ع)
فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت
فصل سوم: ستم هایی که در زمان آن حضرت بر خویشان و شیعیان واقع شد
10. باب دهم: در بیان تاریخ احوال زنده اصغیا و امام اتقیا و پناه غربا و شهید زهر جفا امام هشتم حضرت ابوالحسن علی بن موسی الرضا (ع)، این باب شامل 2 فصل است:
فصل اول: احوالات حضرت رضا (ع)
فصل دوم: خبر دادن اجدادشان شهادت آن بزرگوار را
11. باب یازدهم: در بیان تاریخ ولادت و وفات امام عباد و نور بلاد امام نهم حضرت ابی جعفر محمد بن علی جواد (ع) و بیان اسم و لقب و کیفیت آن جناب، این باب شامل 2 فصل است:
فصل اول: احوالات امام محمد تقی (ع)
فصل دوم: شهادت و بعضی احوال آن حضرت
12. باب دوازدهم: در بیان تاریخ ولادت گل بوستان مرتضوی امام محمد علی نقی (ع) ابن باب شامل یک فصل است:
احوالات امام علی النقی (ع)
13. باب سیزدهم: در بیان تاریخ ولادت و اسم و لقب و کیفیت امام حسن عسگری (ع)، این باب شامل 2 فصل است:
فصل اول: احوالات امام حسن عسگری (ع)
فصل دوم: تاریخ شهادت آن حضرت
14. باب چهاردهم: در بیان تاریخ ولادت موفور سعادت حضرت صاحب الزمان و خلیفة الرحمن حجة بن الحسن (ع) است.
Sources :
علامه محمد باقر مجلسی- جلاء العیون