تذکرة الائمه (ع) یا ائمه معصومین (ع)
این کتاب یکی از آثار و تألیفات علامه محمدباقر مجلسی است که به زبان فارسی نوشته شده است. مولف در این رساله چگونگی احوالات کلمات الله التامات اعنی حضرت ائمه معصومین (ع) و مدت حیات و سبب وفات و سنین عمر و عدد فرزندان و ازدواج و مواضع مشاهر ایشان و احوالات زندگانی و حوادثی که بر ایشان واقع شده بر سبیل ایجاز و اختصار می نماید و آن را به "تذکرة الائمه" موسوم ساخت.
معرفی اجمالی نویسنده:
ملا محمد باقر فرزند علامه محمد تقی مجلسی (مجلسی اول). این پدر و پسر هر دو علامه بودند ولی علامه مجلسی به طور مطلق، همین (ملامحمد باقر مجلسی اصفهانی) صاحب کتاب گران سنگ بحارالانوار است. او از بزرگان فقهای اثنی عشریه و علمای امامیه، محقق، متکلم جامع معقول و منقول و در تفسیر و حدیث و درایه و علم رجال و اصول فقه و کلام و سایر علوم دینی، متبحر و محیی آثار ائمه طاهرین و امام جمعه و جماعت شهر اصفهان و از طرف سلاطین وقت "شیخ الاسلام" و دارای نفوذ کامل بود. سال 1037 هـ ق در یک خانواده عالم در اصفهان متولد شد. از همان اوایل کودکی در سایه توجه خاص پدر دانشمندش به تحصیل علم پرداخت و در علوم متداول آن زمان در حوزه درسی پدر در اصفهان، باهوش و استعداد فوق العاده اش، توانست خیلی زود در مدتی کوتاه مراحل مختلف علمی را طی کند و با دو برادر بزرگترش، "ملا عزیزالله" و "ملا عبدالله" در میان علما مشهور شود. خدمات دینی متنوع او از حیث تألیف و تدریس و احقاق حقوق و ترویج و احیای شریعت و نشر آثار و اخبار فقه و ادعیه و قصص و دیگر شرعیات که به زبان فارسی ترجمه کرده و در تمام بلاد اسلامی مخصوصا بلاد عجم، بوده است. او علاوه بر این خدمات و اجرای احکام شرع و تمشیت امور مسلمین، در حفظ و حراست کشور و مملکت که آن روزها به واسطه قلت تدبیر شاه سلطان حسین صفوی رو به انحطاط رفته بود، سهم به سزایی داشت و در واقع به وجود او بسته بود و از همین رو، در دهه نهم از قرن یازدهم هجری، از طرف شاه سلیمان صفوی در شهر اصفهان (که در آن موقع پایتخت ایران) بود، اجرای امور، به عهده علامه مجلسی واگذار شد و او نیز چنانچه باید و شاید، به انجام وظایف لازمه، مشغول شد.
علامه از محضر بزرگانی چون ملاحسنعلی شوشتری، آقا حسین محقق خوانساری، میرزا رفیع الدین طباطبائی نائینی، شیخ عبدالله بن جابر عاملی، شیخ محمد جبل عاملی (نوه شهید ثانی)، ملا محمد صالح مازندرانی (شوهر خواهرش) و بسیاری دیگر از علما و فضلا کسب فیض کرد و اجازه گرفت. مدتی نیز در خدمت فقیه و حکیم نامی "ملا محسن فیض کاشانی" در فنون مختلف علمی بود و از او نیز اجازه گرفت. از میان 211 نفر شاگردان مسلم او که در یک کتاب نامشان آمده، بعضی از شاگردانش را که مشهور ترند، نام می بریم: 1- سید نعمت الله جزایری، 2- میرمحمد صالح خاتون آبادی، 3- ملا ابوالحسن شریف عاملی، 4- حاج محمد اردبیلی، 5- میرزا عبدالله تبریزی اصفهانی (مؤلف ریاض العلماء)، 6- ملا محمد سراب تنکابنی، 7- میرمحمد حسین خاتون آبادی (نوه دختری علامه)، 8- ملا رفیعا گیلانی، 9- سید ابوالقاسم خوانساری. اگر چه به گفته بزرگانی چون سید نعمت الله جزایری، شاگردان مجلسی را بیش از هزار نفر گفته است، از دانشمدان و مردان نامی معاصر با علامه مجلسی هم می توان فقط به نام چند نفر از جمله ملا محمد باقر سبزواری، شیخ حر عاملی، سید هاشم بحرانی، آقا جمال الدین خوانساری، شیخ محمد علی حزین لاهیجی اشاره کنیم. باید گفت از آنجا که زندگی این شخصیت علمی و دینی و تأثیر وجود او، بسیار شگرف و مهم و عظیم است، شایسته می باشد که برای اطلاع و آگاهی به زندگینامه او به طور دقیق و کامل مراجعه شود. تألیفات او را به عربی و به فارسی بیش از 100 جلد گفته اند. وفات این بزرگمرد عالم اسلام، در 27 رمضان سال 1110 هـ ق و مزارش در کنار مسجد جامع، پایگاه و نزدیک خانه اش، جنب پدر علامه اش، مرحوم ملا محمد تقی مجلسی در اصفهان می باشد.
ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل یک مقدمه و 14 باب و یک خاتمه است به شرح زیر:
1. باب اول: در احوال حضرت رسالت پناه (ع) (حضرت محمد (ص))
2. باب دوم: در ذکر احوال حضرت سیدة النساء فاطمة الزهرا (س)
3. باب سوم: در احوال شاه ولایت امیرالمؤمنین (ع)
4. باب چهارم: در احوال امام حسن مجتبی (ع)
5. باب پنجم: در احوال سید الشهدا، امام حسین (ع)
6. باب ششم: در احوال سید الساجدین (ع)
7. باب هفتم: در بیان حضرت باقر (ع)
8. باب هشتم: در ذکر احوالات حضرت امام جعفر صادق (ع)
9. باب نهم: در احوال حضرت کاظم (ع)
10. باب دهم: در ذکر احوال حضرت امام رضا غریب (ع)
11. باب یازدهم: در ذکر احوال امام محمد تقی (ع)
12. باب دوازدهم: در ذکر احوال امام علی النقی (ع)
13. باب سیزدهم: احوالات امام حسن عسگری (ع)
14. باب چهاردهم: در احوالات خاتم الاوصیاء: اسامی وکلای آن حضرت و جماعتی که آن حضرت را دیده اند- در علامات ظهور آن حضرت- در احوال ائمه اثنی عشر (ع)
Sources :
محمدباقر مجلسی- تذکرة الائمه یا ائمه معصومین (ع)