کتاب الهیات نجات
هدف از نگارش این کتاب بر شمردن کلیات "علم الهی" بوده است چرا که از نظر مؤلف هر یک از علوم طبیعی و ریاضی و همین طور سایر دانش های جزئی، فقط از حال برخی از موجودات بحث می کنند و هیچ یک از آنها عهده دار بررسی و نگرش در احوال "موجود مطلق" و لواحق ذاتی و مبادی آن نیست. (که منظور ابن سینا در اینجا تعریف فلسفه و بیان فرق علم و فلسفه است) روشن است که باید دانشی وجود داشته باشد که از موجود مطلق و لواحق ذاتی و علل آن بحث کند و از آنجا که خدای تعالی نه تنها مبدأ معلول معینی بلکه مبدأ همه موجودات معلول است پس ناگزیر همین دانش است که باید "علم الهی" خوانده شود. (از دیرباز فلسفه را علم الهی نامیده اند و مباحث فلسفی را به عنوان الهیات شناخته اند.)
معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تاکنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: کتاب هایی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم. ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پر مشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب "قانون در طب" خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان رو به رو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پر بار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دارفانی را وادع کرد. (برای آگاهی از زندگی کامل او به منابع مربوطه مراجعه شود).
ساختار بندی کتاب:
• مقاله اول از بخش الهیات نجات:
1. فصل اول: در بیان این موضوع که واحد با موجود، به اعتباری، مساوق است و از این جهت، شایستگی آن را دارد که موضوع این دانش (علم الهی) واقع شود
2. فصل دوم در بیان اعراض ذاتی و غیر ذاتی (غریب)
3. فصل سوم در بیان اقسام موجود و اقسام واحد
4. فصل چهارم در اثبات ماده و بیان ماهیت صورت جسمیه
5. فصل پنجم در بیان اینکه صورت جسمیه در همه اجسام همراه با ماده است
6. فصل ششم در بیان اینکه ماده، مجرد از صورت نیست
7. و... (این مقاله شامل 21 فصل است)
• مقاله ی دوم از بخش الهیات نجات:
1. فصل اول در بیان معنای واجب و ممکن
2. فصل دوم در بیان اینکه واجب بالذات، واجب الغیر نمی شود و...
3. فصل سوم در بیان اینکه تا وجود چیزی به حد وجوب نرسد، تحقق نمی یابد.
4. فصل چهارم در بیان کمال وحدانیت واجب الوجود و...
5. فصل پنجم در بیان بسیط بودن واجب
6. و... (این مقاله شامل 40 فصل است)
Sources :
ابن سینا- الهیات نجات