کتاب النجاة من الغرق فی بحر الضلالات
کتاب حاضر یکی دیگر از آثار ارزشمند ابن سینا می باشد که به زبان عربی تألیف یافته است. این کتاب در اصل گزیده ای است از کتاب شفا که با موضوع منطق، طبیعیات، ریاضیات، موسیقی و الهیات می باشد. ابن سینا کتاب النجاة را با موضوع منطق آغاز می کند زیرا دانستن علم منطق را راهی برای جلوگیری از خطا و اشتباه ذهن می داند و سپس با این اندیشه و ذهن مصون از خطا در پایان به سمت الهیات روی آورده و در پی شناخت خدا قدم برمی دارد.
معرفی اجمالی نویسنده:
ابوعلی حسین، فرزند عبدالله بن سینا و معروف به ابن سینا، لقبش شرف الملک و شیخ الرئیس، فیلسوف، طبیب، شاعر، ریاضی دان و منجم ایرانی و مشهورترین دانشمند اسلامی و از بزرگترین دانشمندانی که تا کنون در عالم بوده اند. او در سال 370 هـ ق، در شهری از توابع بخارا متولد شد. در بخارا که آن زمان، پایتخت سامانیان بود، منطق، طب و ریاضیات را یاد گرفت. به دلیل استعداد زیاد و هوش سرشارش، توانست خیلی زود در موضوع های مختلف، شهرت علمی پیدا کند. در سن 17 سالگی، نوح ابن منصور سامانی را معالجه کرد و این امر باعث شد که مشهور شود و از همین رو به کتابخانه سلطنتی راه پیدا کرد. خودش می گوید: «کتابهائی که من در آنجا دیدم، کسی حتی نام آنها را نشنیده بود، آنها را خواندم و از آن بهره مند شدم و وقتی 18 ساله شدم از همه آن علوم، فارغ شدم.»
ابن سینا گرچه فیلسوفی بزرگ بود ولی از طرفی پزشکی پرمشغله و نفوذ کامل سیاسی داشت و به عنوان یک وزیر، به شاهزادگان حامی خود، خدمت می کرد. سال 403 هـ ق، کتاب قانون در طب خود را نوشت. در دوران زندگیش که بیشتر با حکومت غزنویان روبرو بود، در شهرهای مختلفی مسافرت و خدمات گوناگونی ارائه داد تا اینکه بعد از مرگ شمس الدوله دیلمی جانشین او "سماء الدوله" چند ماه او را به زندان انداخت ولی ابوعلی سینا بعد از آزادی از زندان، به اصفهان رفت و آنجا بسیار مورد احترام بود و همانجا به تدریس و تألیف پرداخت و در واقع، چهارده سال آخر زندگی پربار خود را در اصفهان گذراند و سرانجام در سفری که با "علاء الدوله" به همدان رفت در سال 428 هـ ق، در سن 58 سالگی، دار فانی را وداع کرد.
ساختاربندی کتاب
این کتاب در یازده بخش تألیف یافته که به شرح زیر می باشد:
الجزء الاول الی الجزء الثالث: فی المنطق
الجزء الرابع الی الجزء السادس: فی الطبیعیات
الجزء السابع الی الجزء العاشر: فی الریاضیات
الجزء الحادی عشر: فی الالهیات
برخی از عناوین برگزیده کتاب
وی در بخش منطق آن به موضوعات منطقی چون تصور و تصدیق، نوع، جنس، ذاتی و عرضی و.... می پردازد.
بخش طبیعیات به موضوعات و مباحثی چون امور طبیعی و غیر طبیعی برای اجسام، نفس ناطقه، اثبات اینکه فلک مشتمل بر مبداء حرکتی مستدیری است و در اثبات حدوث نفس و... سخن می گوید.
سپس وارد علم ریاضیات می شود و هندسه و حساب و آنچه که در دانستن این علم نیاز است را بیان می کند. در این بخش اصول هندسه را شرح می دهد که به نوعی این بخش مختصر کتاب اقلیدس یا اصول الهندسه است. در ادامه مبحث ارثماطیقی یا علم الحساب را مطرح می کند. علم هیئت و آنچه در شناخت احوال حرکات اجرام و ابعاد مدار آسمان در طول و عرض به آنها نیاز است و آنچه زیجها به آن می پردازند موضوع دیگری است که ابن سینا در ادامه به آنها اشاره می کند. پایان بخش مبحث ریاضیات ابن سینا دانستنیهای موسیقی است. بخش های موسیقی آن شامل نغمه، اصوات، اجناس، ایقاع، انتقالات، آلات و... می باشد.
در علم الهیات روشن و موجز از احوالات معاد، چگونگی اخلاق و افعال نافعه سخن می گوید؛ وی در این قسمت مباحث شناخت آفریننده هستی و اثبات یگانگی خدا، واجب الوجود بذات بودن خداوند و مباحث مربوط به آن را بررسی می کند.
Sources :
ابن سینا- النجاة من الغرق فی بحر الضلالات