ابورافع
ابورافع
اسلم ابورافع، از قبطیان بود. درباره نام او اختلاف نظر است و در کتابها نامهایی مانند اسلم، ابراهیم، ثابت، هرمز، سنان، قرمان، صالح، یزید، یسار و عبدالرحمن را برای او نوشته اند، اما بیشتر نام او را اسلم دانستهاند. ابورافع در ابتدا برده عباس بن عبدالمطلب بود. عباس او را به پیامبر اسلام (ص) بخشید. زمانی که ابورافع خبر مسلمان شدن عباس بن عبدالمطلب را به پیامبر (ص) داد، رسول اکرم (ص) او را به مژدگانی این پیام آزاد کرد.
ابورافع در مکه پیش از هجرت مسلمان شد. او از جمله افرادی بود که برای فرار از ستم کفار قریش، با جعفربن ابی طالب به حبشه مهاجرت کرد. تاریخ مسلمان شدن او مشخص نیست، ولی نوشته اند زمانی مسلمان شد که هنوز مسلمانان به سوی مسجدالاقصی نماز می گزاردند.
مهاجرت به مدینه
مشهور است که ابورافع همراه با پیامبر (ص) به مدینه هجرت نکرد، بلکه تا جنگ بدر در مکه ماند و پس از آن در مدینه به پیامبر (ص) پیوست. اما روایتی دیگر ناقض این قول است. پس از ورود به مدینه، پیامبر اسلام (ص) مولاه خود سلمی را به ازدواج او درآورد، و عبیداللـه از او متولد شد.
ابورافع پس از مهاجرت به مدینه، در تمام جنگها حضور داشت و از نزدیکان و یاران پیامبر اسلام (ص) به شمار میرفت، چنانکه حضرت رسول درباره او فرمود: «هر پیامبری امینی دارد و امین من ابورافع است.»
در ملازمت امام علی (ع)
ابورافع پس از درگذشت پیامبر اکرم (ص)، به امام علی (ع) پیوست و همراه آن حضرت بود تا خلافت به ایشان رسید. وقتی معاویه در شام و طلحه و زبیر در بصره، با خلافت امام علی (ع) به مخالفت برخاستند، ابورافع گفت که پیامبر اسلام (ص) این واقعه را پیش از این به او خبر داده و فرموده بود که علی (ع) بر حق است و مخالفان او بر باطلند.
او در سن 85 سالگی زمین و خانه اش را در خیبر و مدینه فروخت و در رکاب امام علی (ع) به کوفه مهاجرت کرد. در همین اوقات بود که می گفت «سپاس خدای را که به منزلتی دست یافتم که هیچ کس به آن نرسید، زیرا دو بیعت کردم: عقبه و رضوان؛ و به سوی دو قبله نماز گزاردم و سه بار هجرت کردم.»
او در کوفه از سوی امام علی (ع) به خزانه داری بیت المال منصوب شد و دو فرزندش، عبیداللـه و علی، نیز به دبیری پرداختند.
در ملازمت امام حسن (ع)
بر اساس روایتی، ابورافع تا دوران امامت امام حسن (ع) زنده بود و پس از شهادت امیرالمؤمنین (ع) همراه امام حسن (ع) به مدینه بازگشت. اگر این روایت درست باشد، باید در آن زمان، سن او از 90 گذشته بود. پس از بازگشت به مدینه، چون ابورافع قبلا زمین و خانه خود را فروخته بود، امام حسن (ع) نیمی از خانه امام علی (ع) و یک قطعه زمین در اطراف مدینه به اقطاع به او داد، که پس از مرگ او، فرزندش عبیداللـه آن را به 170 هزار (احتمالا درهم) فروخت.
آثار
ابورافع به جمع آوری و تدوین احادیث مشغول شد و کتاب «السنن و الاحکام و القضایا» را که اولین کتاب فقهی بود، گردآوری کرد. ظاهرا در تاریخ اسلام، او اولین شخصی است که کتاب فقهی نوشته است. این کتاب شامل باب های: نمار، روزه، حج، زکات و قضاء است و در آن از امام علی (ع) روایت شده است. از او روایتهای فراوانی به وسیله فرزندان و همسرش، سلمی، و دیگران نقل شده است. مسلمانان و به ویژه شیعیان، او را در شمار راویان ثقه می دانند.
در مورد تاریخ درگذشت ابورافع اختلاف است و به طور کلی سال وفاتش را پس از 40 ه.ق می دانند. برخی مرگ او را در سال شهادت امام علی (ع) نوشته اند. بعضی نوشته اند او کمی پیش از عثمان یا کمی بعد از او درگذشت. برخی هم تاریخ مرگ او را در روزگار خلافت امام علی (ع) دانسته اند. اما همانطور که اشاره شد یکی از روایات، بر پیوند او با امام حسن (ع) تأکید دارد.
Sources :
سید مصطفی حسینی دشتی- معارف و معاریف
دائرةالمعارف بزرگ اسلامی
علامه محسن امین- اعیان الشیعه
ابوالقاسم خویی- معجم رجالالحدیث
حسن صدر- تأسیس شیعه
علی اکبر دهخدا- لغتنامه دهخدا