غزوه خندق (نامه ابوسفیان)
نامه ابوسفیان به رسول الله (ص) به هنگام بازگشت از خندق: در جنگ احزاب یا همان غزوه خندق پس از آنکه مشرکین مجبور به عقب نشینی شده و راه مکه و محل اسکان خود را پیش گرفتند، ابوسفیان و چند تن از بزرگان قبایل به همراه عده ای از سواران هر قوم، به منظور جلوگیری از تعقیب سپاه خود توسط گردانهای مسلمین در پشت خندق مانده و نگهبانی دادند. صبح هنگام وقتی آبها از آسیاب افتاد، این گروه نیز آماده مراجعت شدند؛ البته پیش از بازگشت ابوسفیان نامه ای به مضمون زیر برای رسول الله (ص) نوشته و ارسال کرد:
«ای محمد (ص) من در میان قوم و جمعمان به سوی تو آمدم. و ما از خداوند می خواهیم که هیچ گاه به سوی تو بازنگردیم تا وقتی که تو را از ریشه نابود کنیم. و تو را اینطور یافتم که دیدار ما را ناخوش داشتی و مبارزه با ما را نپسندیدی و به همین جهت بین ما و خودت تنگه ها و گودالهایی قرار دادی. و ای کاش می دانستم که چه کسی این را به تو آموخته است؟ و بدان اکنون هم که باز می گردیم، برای شما از طرف ما روز دیگری همچون احد خواهد بود که در آن زن ها گریبان خواهند درید».
وقتی نامه به پیامبر (ص) رسید حضرت (ص) دستور داد در جوابش اینطور بنویسند: «... اما بعد، غرور از دیرباز تو را نسبت به خداوند مغرور ساخته. اما آنچه گفتی از اینکه تو در میان جمعتان بسوی ما آمده ای و بدرستی که نمی خواهی بازگردی تا ما را از ریشه و پای درآوری، پس آن امر خداست که میان تو و او پیش آمده و سرانجام نیک را برای ما قرار می دهد تا جایی که «لات» و «عزی» از افکار پاک شده و به هیچ وجه یاد نمی شوند. و اما گفته ات که پرسیدی: «چه کسی آنچه با ما کردی از حفر خندق و...را به تو آموخت؟» باید بگویم: «خداوند تعالی آن را به من الهام کرد...» و بدان قطعا بزودی روزی بر تو فرا می رسد که فقط شبها جرات مدافعه از خود خواهی داشت و قطعا روزی بر تو می رسد که در آن بتهای «لات» و «عزی» و «اساف» و «نائله» و «هبل» را خواهم شکست تا امروز را به یادت آورم».
ملاحظه:
برخی مورخین در مورد نقش شکست خوردن عمرو ابن عبدود و دیگر پهلوانان مشرکین بدست امیرالمومنین علی (ع) کم لطفی کرده و علت اصلی مراجعت سپاه قریش و یارانش را عملکرد نعیم ابن مسعود یا وزیدن باد و طوفان و... دانسته اند. از نظر ما این سخن صحیح نمی باشد بلکه دقیقا برعکس است. زیرا از رسول خدا (ص) نقل شده است که پس از شکست عمرو ابن عبدود و دیگر پهلوانان عرب چنین فرمود: الان نیروی آنها از دست رفت و دیگر پس از این با ما نمی جنگند... و از ابن مسعود نقل است که پس از قرائت آیه و کفی الله المومنین القتال می گفت: بعلی، یعنی خداوند بوسیله علی (ع) مومنین را در جنگ خندق کفایت فرمود. و از خود امیر المومنین (ع) نقل است که فرمود: «پس خداوند متعال شکست داد قریش و عرب را بوسیله آن (شکست عمرو ابن عبدود بدست علی (ع))... (خصال ج 2 ص 369)
و نیز از ابن عباس نقل است که گفت: خداوند در روز خندق مسلمین را بوسیله علی ابن ابی طالب کفایت کرد، هنگامیکه علی (ع) عمرو ابن عبدود را به قتل رسانید. (شواهد التنزیل طبع وزرات فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران ج 2 ص 10 و شرح نهج البلاغه، معتزلی ج 13 ص 284 به نقل از اسکافی، رجوع شود به پاورقی 1 ص 239 جلد 11 از کتاب الصحیح من سیره النبی الاعظم (ص) از چاپ 35 جلدی)
شهدای مسلمین در جنگ خندق:
در تعداد شهدای این جنگ اختلاف نظر وجود دارد از چهار تا ده تن گفته اند اما آنچه شاید صحیح تر از همه باشد قول زیر است:
در خندق از بنی عبدالاشهل، سه تن شهید شدند: 1- سعد ابن معاذ 2- انس ابن اوس- که بدست خالد ابن ولید کشته شد- 3- عبدالله ابن سعد.
و از بنی جشم دو نفر: 1- طفیل ابن نعمان که وحشی او را به قتل رساند و 2- ابن عمه که هبیره ابن ابی وهب او را کشت.
و شهید شد از بنی نجار یا دینار یک نفر که آن هم کعب ابن زید بود.
کشته شدگان از لشگر مشرکین:
در نبرد خندق شش تن از مشرکین کشته شدند البته نظرهای دیگری نیز وجود دارد که بین سه تا 8 تن را تایید می کند. اما اسامی ایشان:
1- منبه ابن عثمان یا عثمان ابن امیه ابن منبه
2- نوفل ابن عبدالله
3- عمرو ابن عبدود
4- عبید ابن السباق
5- حسل ابن عمرو ابن عبدود
6- هبیره ابن ابی هبیره مخزومی
Sources :
سید جعفرمرتضی عاملی - الصحیح من سسیره النبی الاعظم (ص)- جلد 11 از چاپ 35 جلدی
محمود مهدوی دامغانی- ترجمه مغازی واقدی
محمد بن جریر طبری- تاریخ طبری- جلد 2
حلبی- السیره الحلبیه- جلد 2
ابن سيد الناس- عیون الاثر- جلد 2