سخنان امام علی علیه السلام درباره آغاز آفرینش
مسعودی با سند خود از امام علی (ع) روایت کند که آن حضرت ابتدای آفرینش را در سخنی فشرده چنین بیان فرموده است:
«فسح الارض علی ظهر الماء، و أخرج من الماء دخانا فجعله السماء، ثم استجلبهما الی الطاعه فأذعنتا بالاستجابه، ثم أنشابه، ثم أنشأ الله الملائکه من أنوار أبدعها، و أرواح اخترعها، و قرن بتوحیده نبــوة محمد (ص) فشهرت فی السماء قبل بعثته فی الارض، فلما خلق الله آدم أبان فضله الملائکه، و أراهم ما خصه به من سابق العلم من حیث عـــرفه عند استنبائه إیاه أسماء الأشیاء، فجعل الله آدم محرابا و کعبه و بابا و قبله أسجد إلیها الأبرار و الروحانیین الأنوار، ثم نبه آدم علی مستودعه، و کشف له عن خطر ما ائتمنه علیه، بعد ما سماه إماما عند الملائکه؛ زمین را بر پشت آب گسترانید، و از آب دود و دخانی بیرون کشید و آن را سماء و آسمان گردانید. سپس آن دو را به اطاعت فرا خواند. آنها نیز فروتنانه پاسخ دادند و اجابت کردند. پس از آن، فرشته ها را از نوری که خود ابداع کرده و روحی که خود اختراع نموده بود، پدید آورد. با توحید و یگانگی خویش نبوت محمد (ص) را قرین و همراه فرمود.
از این رو، پیامبر اکرم (ص) پیش از بعثت در زمین، در آسمانها مشهور و بلند آوازه بود. هنگامی که خداوند آدم را آفرید برتریش را برای فرشتگان آشکار ساخت، و ویژگیش را در علم و دانشی که از پیش به او داده بود (از راه خبر دادن از حقیقت اشیاء) به فرشتگان نشان داد. آری، خداوند آدم را محراب و کعبه و باب و قبله ای قرار داد تا ابرار روحانی و روحانیان نورانی به سوی او سجده آرند، سپس او را (پس از آنکه نزد فرشتگان امامش نامید) بر امانتدار بودنش آگاه کرد و خطرات و لغزشگاههای آن را فرا رویش نمایان ساخت.»
ابتدای آفرینش در خطبه اول نهج البلاغه
در نهج البلاغه آمده: «أنشأ الخلق إنشاه، و ابتدأه ابتداء، بلا رویه أجالها، و لا تجربه أستفادها، و لاحرکه أحدثها، و لا همامه نفس اضطرب فیها. أحال الاشیاء لاوقاتها، و لاءم بین مختلفاتها، و غــرز غرائزاها، والزمها اشباحها؛ عالما بها قبل ابتدائها، محیطا بحدودها و انتهائها، عارفا بقرائنها و أحنائها.
ثم أنشأ سبحانه فتق الاجواء، و شق الارجاء، و سکائک الهواء، فاجری فیها ماء متلاطما تیاره، متراکما زخاره، حمله علی متن الریح العاصفه، والزعزع القاصفه، فأمرها برده، وسلطها علی شده، و قرنها إلی حده؛ الهواء من تحتها فتیق، و الماء من فوقها دفیق. ثم آنشأ سبحانه ریحا اعتقم مهبها، و آدام مربها، و أعصف مجراها، و أبعد منشاها، فأمرها بتصفیق الماء الزخار، و إثارة موج البحار، فمخضته مخض السقاء، و عصفت به عصفها بالفضاء، ترد أوله الی آخره و ساجیه إلی مائره، حتی عب عبابه، و رمی بالزبد رکامه، فرفعه فی هواء منفتق، و جو منفهق، فسوی منه سبع سموات جعل سفلاهن موجا مکفوفا، وعلیا هن سقفا محفوظا، سمکا مرفوعا، بغیر عمد یدعمها، و لا دسار ینظمها ثم زینها بزینه الکواکب، و ضیاء الثواقب، وأجری فیها سراجا مستطیرا، وقمرا منیرا، فی فلک دائر، و سقف سائر، و رقیم مائر؛ مخلوقات را به دور از هر گونه اندیشه قبلی و تجربه پیشین، و جدای از هر گونه تأثیر پذیری و انفعال و اضطراب درونی پدید آورد، و موجودات را در ظرف زمانیشان ایجاد و مستقر کرد. تفاوتهاشان را پیوندی بهنجار و سرنوشتشان را ترکیبی خوشگوار بخشید، و در حالی که قبل از پیدایش، چگونگیشان را می دانست و به ابتدا و انتها و حدود و ماهیت و ژرفای آنها احاطه داشت، سرشت و فطرت هر یک را ملازم و همراه آن قرار داد.
سپس فضا را گسترانید و پیرامون و بالای آن را وسعت بخشید. آب موج آفرین و سرکش و انباشته و ناآرام را بر پهنه آن روان کرد، و آن را در حوزه اقتدار باد دمنده کوبنده پرصلابت قرار و فرمانش داد تا از فرو ریختن و گسستن بازش داشته و محکم و فشرده در محدوده خویش نگهداری باشد. در حالی که هوای زیرینش گسترده و باز، و آب روئینش جهنده و در پرواز بود.
آنگاه باد دیگری، عقیم و نابارور آفرید تا هماره ملازم و همراه آب باشد. فرمانش داد تا بر آب بتازد و آب انباشته و انبوه را به جنبش آورد و آب دریای متراکم را به موج آفرینی وادارد. آن باد نیز، آن دریای انباشته را همچون مشک آب، به جنبش آورد، و چنان بر آن وزید که اول و آخر و ساکن و متحرکش را در هم نوردید تا انبوه بر فراز آمد و کف ها پدید آورد. پس، کفها را در فضای باز و جو گسترده بالا برد و هفت آسمان استوار از آن پدیدار ساخت؛ آسمانهائی که (طبقه) زیرینشان را موجی ثابت و بیکار و روئینشان را سقفی بلند و محفوظ و بی ستون و بی مسمار قرار داد. سپس آنها را با ستارگان و شهاب های نورانی آراست و خورشید نورافشان و ماه تابنده را در آنها و در گردونه ای چرخان و سقفی گردان و صفحه ای تابان، به جریان واداشت.»
Sources :
علامه سیدمرتضی عسگری- عقاید اسلام در قرآن کریم- صفحه 571-574