کرامت ذاتی انسانها در قرآن
کرامت ذاتی و حیثیت طبیعی که همه انسانها مادامی که با اختیار خود به جهت ارتکاب به خیانت و جنایت بر خویشتن و بر دیگران آن کرامت را از خود سلب نکنند از این صفت شریف برخوردارند. آیات و روایات معتبری که بر این کرامت دلالت می کند متعدد است و ما در این مورد به برخی از این دلایل اشاره می کنیم.
در اسراء آیه 70 که همه دانشمندان و صاحب نظران برای اثبات کرامت ذاتی انسان به آن استناد می کنند، آمده است: «و لقد کرمنا بنی آدم و حملناهم فی البر و البحر و رزقناهم من الطیبات و فضلناهم علی کثیر ممن خلقنا تفضیلا؛ و ما تحقیقا فرزندان آدم را تکریم نمودیم و آنان را در خشکی و در دریا به حرکت در آوردیم و از مواد پاکیزه بر آنان روزی مقرر ساختیم و آنان را بر بسیاری از موجوداتی که آفریدیم برتری دادیم». این آیه با کمال صراحت اثبات می کند که خداوند متعال فرزندان آدم (ع) را ذاتا مورد تکریم قرار داده و آنان را بر همه کاینات برتری داده است. به همین دلیل قاطع و صریح افراد انسانی باید این کرامت و حیثیت را برای همدیگر به عنوان یک حق بشناسند و خود را در برابر آن حق مکلف ببینند. منشاء این کرامت ذاتی عبارت است از رابطه بسیار مهم و باارزش خداوندی با انسان که از آیه شریفه: «و نفخت فیه من روحی...؛ و در او (انسان) از روح خود دمیدیم...» (حجر/ 29) می باشد. و با این تکریم بسیار باعظمت او را شایسته سجده فرشتگان فرمود. و هم چنین منشاء این کرامت عبارت است از صفات و نیروها و استعدادهای بسیار بااهمیت که آدمی با به کار انداختن آنها و تکاپوی مخلصانه در مسیر حیات معقول به اتصاف به کرامت عالی ارزشی نائل می گردد.
از این آیه شریفه استفاده می شود که افراد انسانی به اضافه حق حیات و تکلیف دیگران به مراعات آن دارای حق کرامت ذاتی می باشند و مادامی که خود انسان آن کرامت و حیثیت را به جهت جنایت بر خویشتن یا بر دیگران از خود سلب نکند دیگران مکلف به مراعات این حق می باشند همان گونه که مکلف به مراعات حق حیات یکدیگر هستند.
تا اینجا همه ادیان حقه الهی و عده ای قابل توجه از نظام های حقوقی و مکتب های اخلاقی اتفاق نظر دارند یعنی این ادیان و نظام های حقوقی و اخلاقی کرامت ذاتی را برای همه انسانها می پذیرند و همه آنها را به مراعات این حق مکلف می دانند. ولی متاسفانه بعضی از نظام های حقوقی دنیا و از آن جمله حقوق جهانی بشر ملل متحد در دوران معاصر کرامت انسانی را در همین کرامت ذاتی منحصر نموده و از کرامت و حیثیت بالاتر که ما آن را کرامت ارزشی می نامیم سخنی به میان نمی آورند، و بدین وسیله حرکت کمالی انسانها را در مسیر حیات معقول متوقف می سازند و این تخیل که مسائل حقوقی غیر از مسائل اخلاقی است (که داخل حوزه ارزش ها است) همان است که اساس بلاتکلیفی بشریت در دوران معاصر مخصوصا در این دوران را که در اوایل قرن پانزدهم هجری و طلیعه قرن بیست و یکم میلادی به سر می بریم فراهم آورده و به قول دانشمندان آگاه که پول و مقام و شهرت تخدیرشان نکرده است: کره زمین را از یک سیاره بسیار زیبا که همواره حیات انسانها را با طراوت و مطلوب مطلق در متن طبیعت می نمود به موتور سوزانی مبدل کردند که با سرعت شگفت انگیز به سوی خشکاندن ریشه های حیات بشری پیش می رود.
Sources :
محمدتقی جعفری- پیام خرد- صفحه 106-108