معنای اللمم (اللَّمَمَ) و درمان آن
فواحش در روایات اهل بیت ذکر شده: «الزنا والسرقه»؛ زنا و دزدی فواحش است. «...إلا اللمم ...» (نجم/ 32) لمم؛ یعنی گناه صغیره. شیخ طوسی در تفسیر می فرماید که: «اللمم» به معنی خیال گناه است بدون عمل. بعضی دیگر فرموده اند که: «مراد از «اللمم» آن است که شخص به مقدمات گناه هم مشغول می شود ولی گناه را بجا نمی آورد». به طور خلاصه، «اللمم» یعنی (نزدیک شدن به گناه) و خدای تعالی لمم را خواهد آمرزید. در روایات اهل بیت هم همین است. المام را گفته اند «قارب بالذنب» نزدیک گناه می شود ولی بجا نمی آورد. یک وجه دیگر گناهان عارضه ای (نه ذاتی) را لمم گویند؛ یعنی عارضا به شخص برخورد کند، اگر از گناهان کبیره پرهیز کند، گناه عارضه ای او آمرزیده می شود؛ مثلا نذری کرده و خلاف نذر که حرام است انجام می دهد، هر چند که قبل از نذر کردن ترکش حرام نبوده است خدا لمم را می آمرزد برای این که اوست «..... واسع المغفره...» اگر تمام خلق را بخواهد به آب رحمت بشوید، کم نمی آید. شما نگاه به خودت نکن، من و تو چه هستیم تا کارمان چه باشد، یک عده بنده ضعیف خطا اندر خطا ولی خطاهای ما ضرری به ملک او وارد نمی آورد چنانچه مغفرت او موجب زیان دستگاهش نیست.
درمان لمم با راهنمای پیامبر اکرم (ص)
حدیثی است در کتاب اصول کافی که: «یک نفر نامه ای به حضرت باقر العلوم (ع) نوشت و چاره لمم را خواست. حضرت در جواب فرمودند (نقل به مضمون آن که): ان شاء الله نجات می یابی و شیطان را به خود راه مده. مرقوم فرمودند که در زمان رسول خدا جمعی خدمت پیغمبر (ص) از لممی که عارضشان می شد، شکایت کردند (در شرح این حدیث هم بزرگان، لمم را عزم بر گناه گفته اند) عرض کردند: یا رسول الله (ص) اگر باد ما را از بالای بلندی پرت کند که بدن ما قطعه قطعه شود بهتر از آن است که لمم خود را بگوییم، یعنی خیلی پیش ما سخت است گفتن آن که عزم چه گناهی کرده ایم. رسول الله (ص) در جوابشان فرمود: آیا این طور می بینید خودتان را (یعنی راست می گویید) عرض کردند: بلی. حضرت فرمود: قسم به خدایی که مرا مبعوث کرده این ایمان حقیقی است؛ یعنی مؤمن حقیقی کسی است که از خیال گناه هم می ترسد. خوشا به حال کسی که گناه پیش او این قدر بزرگ باشد و از ذکر خیال گناه این قدر بترسد و حیا کند. نمی دانم فردای قیامت انسان گناهکار و نامه سیاه وقتی به او می گویند: "اقرأ کتابک"؛ (نامه ات را بخوان) چه می کند؟ یقینا آرزو می کند او را به جهنم ببرند که نامه اش را نخواند، لذا علی (ع) می فرماید: «در نامه عملتان چیزی بنویسید که فردا بتوانید آن روز بخوانید.» بعد رسول خدا به آنها فرمود: «هر کدام از شما لمم عارضتان شد فورا بگویید "آمنا بالله و رسوله و لاحول و لاقوة إلا بالله"» این ذکری است که رسول خدا برای علاج لمم تعلیم فرمود.
Sources :
آیت الله عبدالحسین دستغیب- معراج- صفحه 140-141 و 145-146