تأثیر تمثیل های قرآنی در انسان
خدا درباره مثل های قرآن کریم می فرماید: «یضل به کثیرا و یهدی به کثیرا و ما یضل به الا الفاسقین؛ به سبب قرآن، گروهی را گمراه می سازد و گروهی را هدایت می کند، و جز بدکاران را گمراه نمی سازد» (بقره/ 26) ملای رومی (مولوی)، تمثیل عالی و زیبایی برای این مطلب آورده است، می گوید:
از خدا می خواه تا زین نکته ها *** در نلغزی و رسی در منتها
ز آنکه از قرآن بسی گمره شدند *** زین رسن قومی درون چه شدند
مر رسن را نیست جرمی ای عنود *** چون تو را سودای سر بالا نبود
رسن یعنی ریسمان، طناب. با طناب، هم می شود از چاه بیرون آمد و هم می شود به درون چاه رفت، تا کدام را انتخاب کنیم.
حق و باطل در قرآن - بقای نافع و تمثیل سیل و کف
قرآن کریم در آیه 17 سوره رعد، حق و باطل را به صورت مثلی بسیار جالب و پر معنی بیان داشته است: «انزل من السماء ماء فسالت اودیة بقدرها؛ خداوند از آسمان آبی فرو فرستاد، یعنی آب صاف و پر برکتی، در اثر ریزش این باران بر کوه ها و بلندی ها، سیلی در وادی ها و رودخانه ها به اندازه ظرفیتشان به راه افتاد»، «فاحتمل السیل زبدا رابیا؛ پس این سیل، کفی را روی خود حمل کرد»، «و مما یوقدون علیه فی النار ابتغاء حلیة او متاع زبد مثله؛ همانگونه که وقتی فلزی را روی آتش می گدازند تا از آن زیور یا وسیله ای بسازند چنین کفی در سطح آن آشکار می شود، مواد اصلی ته نشین شده و مواد زائد و به درد نخور روی آن را می گیرد.»، «کذلک یضرب الله الحق والباطل؛ این چنین خدا حق و باطل را می زند.»
در اینجا بعضی از مفسرین گفته اند که یعنی این چنین خداوند حق و باطل را مثال می زند، بعضی دیگر گفته اند این چنین خداوند حق و باطل را به یکدیگر می زند، یعنی این چنین میان حق و باطل تصادم و برخورد واقع می شود برخورد حق و باطل چیزی است نظیر برخورد آب و کف.
«فاما الزبد فیذهب جفاء و اما ما ینفع الناس فیمکث فی الارض» و اما کف می رود و نیست و نابود می شود و اما آنچه به مردم سود می رساند در زمین باقی می ماند به اصطلاح ادبی اینجا حکمی را معلق به صفتی کرده است، یعنی این صفت علت آن حکم است نفرموده آب باقی می ماند، فلز باقی می ماند، بلکه می فرماید آنچه برای مردم نافع است از آن آب و فلز، به اعتبار نافع بودن باقی می ماند، به دلیل اینکه نافع است، خیر است، سودمند است باقی می ماند یعنی بقا، از آن نافع بودن و سودمندی است، بی سودها، بی خاصیت ها، بی فایده ها حذف شدنی و از بین رفتنی و محکوم اند «کذلک یضرب الله الامثال؛ خدا مثل ها را این چنین بیان می کند.»
Sources :
مرتضی مطهری- عدل الهی- صفحه 301
مرتضی مطهری- حق و باطل- صفحه 48-49