رابطه بین انذار الهی و نزول عذاب
در سوره کریمه قمر آیات 1 و 2 آمده است: «اقتربت الساعة و انشق القمر؛ قیامت نزدیک شد و ماه بشکافت» و بعد: «و ان یروا آیة یعرضوا و یقولوا سحر مستمر؛ و اگر معجزه ای ببینند، روی برگردانند و گویند سحری دائمی است» از اول تا آخر این سوره یک روح خاص دارد که همه مطالب برای توضیح آن روح است. آن روح را این جمله ای که مکرر در این سوره مبارکه آمده است بیان می کند: «فکیف کان عذابی و نذر؛ پس چگونه بود عذاب من و هشدارهای من؟» (قمر/21) رابطه ای است میان انذار یعنی اتمام حجت و ابلاغ دعوت از یک طرف و سرپیچی و تمرد و انکار و نزول عذاب الهی از طرف دیگر و برای اینکه معلوم باشد که این صرفا امری مربوط به گذشته نیست، شامل آینده هم می شود، با لحنی ملایم و آرام بر خلاف آن لحن شدید و تند در سایر آیات (17،22،32،40) می فرماید: «و لقد یسرنا القرآن للذکر فهل من مدکر؛ ما قرآن را هم سهل و آسان قرار دادیم برای تذکر و تنبه، آیا متنبهی پیدا می شود؟» بعد از آن جمله «فکیف کان عذابی و نذر» در آن داستان حضرت نوح (ع)، بلافاصله فرمود: «و لقد یسرنا القرآن للذکر فهل من مدکر» بعد بار دیگر بعد از جمله «فکیف کان عذابی و نذر» در قصه عاد فرمود: «و لقد یسرنا القرآن للذکر فهل من مدکر»
اینها که ذکر می شود در واقع می خواهد به امت اسلام بفرماید که قرآن هم به دلیل اینکه ذکر الهی و انذار الهی و ابلاغ الهی است، تمرد مردم و بی اعتنایی به او عواقب وخیمی دارد یعنی ضمنا اعلام خطر به امت اسلام هم هست و از خود همین آیه و آیه ای که بعد داریم: «سیهزم الجمع و یولون الدبر؛ زودا که این جمع در هم شکسته شود و پشت کرده بگریزند.» (قمر/45) که پیامبر اکرم (ص) این آیه را درباره بدری ها قرائت می فرمود، فهمیده می شود که اینکه یک عذاب نازل بشود ضرورت ندارد که به آن صورت های شدید باشد که بادی بیاید و شهری را زیر و رو کند، انواعی از بدبختی ها را می توان "عذاب" نامید یعنی واقعا عذاب است، این «فکیف کان عذابی و نذر» فرعی یا جزئی از یک اصل کلی تر و عمومی تر است که قرآن کریم راجع به نعمت ها می فرماید که اگر ما نعمتی برای بشر می فرستیم بشر تا هر اندازه شاکر و حق شناس و قدردان آن نعمت باشد، خدا آن نعمت را افزایش می دهد و به هر اندازه که کفران نعمت کند آن نعمت که زایل می شود هیچ، به جای آن نقمت می نشیند و این قاعده ای است کلی، شامل همه نعمت ها می شود و در رأس آنها و از همه مهم تر نعمت ارشاد و هدایت و ابلاغ دعوت. اگر این نعمت، قدردانی و حق شناسی بشود خداوند موجبات بهره مند شدن از آن را بهتر برای مردم فراهم می کند و اگر نسبت به این نعمت حق ناشناسی بشود عذاب الهی در این مورد شدیدتر است چون خود نعمت، نعمت بزرگتری است.
Sources :
مرتضی مطهری- آشنایی با قرآن جلد5- صفحه 231-233