محل دفن امام رضا علیه السلام و هارون الرشید
در دوران خلافت عباسی نیشابور مرکز خراسان بوده، خراسان به اصطلاح جنوبی یا خراسان مرکزی نه خراسان شمالی (شهرهای ماوراء النهر)، و مثل بلخ و بخارا و مرو هم البته شهرهای بزرگی بوده ولی در این قسمت خراسان فعلی مرکز نیشابور بوده است.
طوس که همین شهر طوسی است که در چهار فرسخی غرب مشهد است و قبر فردوسی هم آنجاست. دهی، قصبه ای یا شهرکی بوده است و این محل فعلی مشهد اساسا شهر نبوده، دو تا ده کوچک بود: ده سناباد که همان جایی است که حضرت در آنجا مدفون هستند و ده نوغان که الان هم محله نوغان در پایین خیابان مشهد معروف است.
خصوصیت تاریخی ای که اینجا داشت فقط این بود که هارون در سفر خراسانش به همین جا که رسید مریض شد و نتوانست حرکت کند، بعد مرضش دوام پیدا کرد و همانجا مرد و در همین سناباد دفنش کردند. می دانیم در همین محل حرم حضرت، در پایین پای حضرت و در واقع در وسط گنبد، هارون مدفون است و این محوطه و چهار دیواری را به اعتبار قبر هارون طرح و هارون را در وسط خاک کرده بودند یعنی اگر وسط زیر گنبد را (در نظر) بگیریم که قسمت پایین پای حضرت میشود آن مقبره هارون است. علت اینکه قبر امام رضا (ع) در وسط قرار نگرفته و جای بالا سر تنگ است همین است. آن وسط، قبر هارون بود و مأمون خیلی دلش می خواست که امام رضا (ع) را در پایین پای پدرش هارون دفن کنند که آنجا طبق آنچه در احادیث آمده جریانهای خارق العاده ای رخ داد که بعد اجبارا آمدند و حضرت را در بالای سر هارون دفن کردند. اسم این بقعه هم بقعه هارونیه بود.
دعبل، شاعر عجیبی است، به اصطلاح امروز یک شاعر انقلابی است، که من خیال نمی کنم در عصرهای ما چنین شاعرهایی پیدا شده باشند. خودش می گفت پنجاه سال است که دار خودم را روی دوشم حرکت می دهم، یعنی پنجاه سال است حرفهایی می زند که باید برود سر دار. شعرهایی می گفت که بنی عباس را آتش می زد. می گفت:
قبران فی طوس خیر الناس کلهم *** و قبر شرهم هذا من العبر
دو تا قبر در طوس، در یک جا، بدترین خلق خدا و بهترین خلق خدا، و این عبرت است.
ما ینفع الرجس من قرب الزکی و لا *** علی الزکی بقرب الرجس من ضرر
آیا آن پلید هیچ سودی از این پاک می برد؟ آیا به دامن این پاک از پلیدی آن پلید گردی می نشیند؟
ابدا. معلوم است که از این شعر آتش می بارد.
Sources :
مرتضی مطهری- آشنایی با قرآن 6- صفحه 29-28