ارتباط ماتریالیسم دیالکتیکی و اقتصاد در اجتماع
ممکن است کسی سؤال کند که چه رابطه و ملازمه ای است میان آن بینش دیالکتیکی و این مسأله که ما در اجتماع، اساس را و به قول خود آنها زیربنا را اقتصاد بدانیم؟ آیا میان اینها ارتباطی هست؟ یا نه، این نظریه ای است جدا از آن نظریات؟ نه، این ارتباط دارد. مارکسیست ها به قول خودشان از نظر فلسفی تئوریشان تئوری مادی است: "ماتریالیسم" یعنی اصالت ماده و اینکه روح و معنا جز خصلتی از ماده و جز یک امر تابع و طفیلی از ماده در طبیعت چیز دیگری نیست. این، تئوری فلسفی آنهاست، و اصول چهارگانه دیالکتیک را اصول منطقی می شمارند، یعنی مربوط به طرز تفکر و متد فکر می دانند، و ماتریالیسم دیالکتیک یعنی تئوری فلسفی بر اساس منطق و بینش دیالکتیک در این صورت وقتی که ما وارد فلسفه اجتماع میشویم تئوری فلسفی ما درباره اجتماع چه خواهد بود؟
ماتریالیسم اجتماعی یا ماتریالیسم تاریخی، یعنی اصالت ماده در تاریخ و جامعه، یعنی آن تئوری فلسفی اگر بخواهد در اجتماع پیاده شود ناچار فلسفه ما در اجتماع می شود فلسفه مادی که اسمش ماتریالیسم تاریخی یا مادیت تاریخی است، یعنی اصالت ماده در اجتماع، یعنی همچنانکه در طبیعت، فکر و روح و معنا اصالت ندارند، تابع و طفیلی ماده هستند و بلکه خودشان هم در حقیقت مادی و شکلی از ماده هستند، در جامعه نیز که برخی جنبه های مادی خالص دارد که همان تولید و توزیع باشد، و برخی جنبه های معنوی دارد که عبارت است از فلسفه حاکم بر جامعه، دین، هنر، اخلاق، قانون، در اینجا هم ناچار این فلسفه می گوید اینها صددرصد تابع و طفیلی بنیه مادی جامعه است. پس جامعه یک اندام مادی دارد که اقتصاد است، و یک کیفیات روحی دارد که عبارت است از دین و فلسفه و اخلاق و قانون و هنر و غیره.
همین طور که ما در طبیعت، روح و فکر و معنا را تابع می دانیم، اینجا هم قهرا باید تابع بدانیم، آنگاه منطق دیالکتیک همین طور که در طبیعت پیاده می شود، قهرا در اقتصاد هم پیاده می شود. پس این یک امر تصادفی نیست که اینها آمده اند در اجتماع قائل به اصالت اقتصاد شده اند، بلکه همان گسترش دادن ماتریالیسم در اقتصاد است، چون از نظر اینها جامعه نیز اندامی دارد و فکری و روحی، ماده ای دارد و معنایی، آن که در طبیعت، ماده را اصل میداند و معنا را فرع، قهرا در جامعه هم خواه ناخواه باید ماده را اصل بداند و معنا را فرع.
Sources :
ویل دورانت- فلسفه تاریخ- صفحه 80-79