حقیقت و انسانیت؛ حماسه امام حسین علیه السلام در کربلا
آیا امام حسین (ع) حادثه حماسی دارد یا ندارد؟ آیا شخصیت حسین بن علی (ع) یک شخصیت حماسی هست یا نیست؟ ما باید شخصیت حسین بن علی (ع) را که برای ما یک شخصیت انسانی است بشناسیم. این مرد که ما هر سال به نام او وقت ها صرف می کنیم، پول ها خرج می کنیم، روزها تعطیل می کنیم، باید خصوصیاتش برای ما شناخته شود و از جمله خصوصیات او همین است که آیا حسین (ع) یک شخصیت حماسی هست یا نه؟ آیا ما باید با وجود حسین (ع) و سرگذشت او یک احساس حماسی داشته باشیم، یا یک احساس تراژدی، مصیبت، رثا و نفله شدن؟
در اینجا لازم است مختصری توضیح بدهم: شخصیت های حماسی که اغلب در منظومه های حماسی از آنها یاد شده است، جنبه نژادی و قومی دارند و این اعم است از شخصیت های افسانه ای مثل رستم و اسفندیار و یا شخصیت های واقعی مثل جلال الدین خوارزمشاه در تاریخ ایران. غالبا قهرمانان یک قوم اعم از واقعی و افسانه ای، از آن نظر که انتساب به آن قوم دارند، احساسات آن مردم را تحریک می کنند. اصولا قهرمان دوستی و قهرمان پرستی جزء سرشت بشر است. مخصوصا وقتی که قهرمان، تعلقی هم به انسان داشته باشد که انسان بخواهد به او افتخار کند. این قهرمان های کشتی که موفقیتی به دست می آورند، به راستی مردم برای آنها ابراز احساسات می کنند، یا قهرمانی که هالتر بلند کرده و رکورد را شکسته و مثلا سه کیلو بیشتر از رکورد جهانی بالا برده است، چقدر تاج گل نثارش می کنند و یا برای کسی که کشتی گرفته و با یک فن، حریف خود را ضربه فنی کرده است، به راستی ابراز احساسات می کنند.
اینها به خاطر این است که قهرمان دوستی و قهرمان پرستی در سرشت بشر است و ضمنا او از قهرمان ملت و قوم خودش تجلیل می کند نه از قهرمان دیگری. در کشتی های بین المللی افراد هر ملت چه آنهایی که آنجا حاضرند و چه آنهایی که از رادیوها گوش می کنند، احساساتشان متوجه هموطنان خودشان است که افتخاری برای وطن و قوم خودشان کسب کنند. ما وقتی داستان رستم و اسفندیار و افراسیاب و این طور چیزها را می خوانیم، چون می گویند افراسیاب از ماوراء النهر و از یک ملت دیگری بوده و رستم از ملت ایران بوده است، قهرا دلمان می خواهد که همیشه تفوق مال رستم باشد و افسانه ساز هم داستان ها و افسانه ها را چنان ساخته است که با ذائقه ما جور در بیاید، یعنی همیشه آن طرف مغلوب و محکوم و این طرف غالب و قاهر باشد. این حماسه ها، حماسه های قومی است، یعنی اختصاص به یک قوم و نژاد معین و یک آب و خاک معین دارد.
اما مطلب در مورد حسین (ع) غیر از این است. حسین (ع) یک شخصیت حماسی است اما نه آنطور که جلال الدین خوارزمشاه یک شخصیت حماسی است و نه آنطور که رستم افسانه ای یک شخصیت حماسی است. حسین (ع) یک شخصیت حماسی است، اما حماسه انسانیت، حماسه بشریت، نه حماسه قومیت. سخن حسین (ع)، عمل حسین (ع)، حادثه حسین (ع)، روح حسین (ع)، همه چیز حسین (ع) هیجان است، تحریک است، درس است، القای نیروست، اما چه جور القای نیرویی؟ چه جور درسی؟ آیا از آن جهت که مثلا به یک قوم به خصوص منتسب است؟! یا از آن جهت که شرقی است؟ یا از آن جهت که مثلا عرب است و غیر عرب نیست؟! یا به قول بعضی از ایرانی ها از آن جهت که مثلا زنش ایرانی است؟!
اساسا در وجود حسین (ع) یک چنین حماسه هایی نمی تواند وجود داشته باشد و علت شناخته نشدن حسین (ع) هم همین است. چون حماسه او بالاتر و مافوق اینگونه حماسه هاست، کمتر افراد می توانند او را بشناسند. حالا ببینیم که واقعا چطور است؟ شما در جهان یک شخصیت حماسی مانند شخصیت حسین بن علی (ع) از نظر شدت حماسی بودن و از نظر علو و ارتفاع حماسه یعنی جنبه های انسانی نه جنبه قومی و ملی پیدا نخواهید کرد. حسین (ع) سرود انسانیت است، نشید انسانیت است و به همین دلیل نظیر ندارد و به جرأت عرض می کنم که نظیر ندارد. شما در دنیا حماسه ای مانند حماسه حسین بن علی (ع) پیدا نخواهید کرد، چه از نظر قدرت و قوت حماسه و چه از نظر علو و ارتفاع و انسانی بودن آن و متأسفانه ما مردم این حماسه را نشناخته ایم.
Sources :
مرتضی مطهری- حماسه حسینی جلد 1- صفحه 118-121