علایم قیامت از زبان پیامبر اکرم
مثلاً علی بن ابراهیم قمی که در بیش از هزار سال پیش میزیسته است و تفسیر او در نهایت اتقان و اعتبار و مورد مطالعه و مراجعه علمای اعلام در این مدت طویل بوده و از مصادر کتب شیعه محسوب می گردد، روایتی را در آن از سلمان فارسی از رسول خدا (ص) نقل می کند که در حجة الوداع، رسول خدا در مسجد الحرام در حالی که حلقه های درِ کعبه را به دست گرفته بودند بیان کرده اند. این روایت به طوری است که از مضمون آن هیچ احتمال خدشه و دسی در آن نمی رود. چون مطالبی را راجع به آخر زمان بیان می کند که در آن زمان اثری از آن نبوده است و حتی زمینه هم برای چنین وقایعی موجود نبوده تا بتوان احتمال داد که بعداً به وجود می آید و بر اساس آن جعل چنین حدیثی را نمود. بنابراین، به این روایت و امثال آن در کتب متقنه حدیث و تفسیر می توان اطمینان حاصل نمود و آنها را از روایات داله بر ظهور و علایم قیامت شمرد. این روایت را در ذیل آیه مورد عنوان از شواهد اشراطُ الساعه آورده است. اشراط جمع شَرَط به معنای علامت است، و روایت چنین است.
رسول خدا حلقه درِ خانه خدا را گرفت و رو به ما نموده و با سیمای مبارکش ما را مخاطب قرار داد و فرمود: «آیا می خواهید من شما را به علایم و نشانه های قیامت با خبر کنم؟ و در آن هنگام نزدیک ترین افراد به رسول خدا سلمان بود، و گفت: ای رسول خدا! بله ما می خواهیم ما را باخبر کنی! پس از آن رسول خدا (ص) فرمود: بدرستی که از علامات قیامت آن است که مردم نماز را خراب می کنند و از شهوات پیروی می نمایند و تمایلشان به سوی هوای نفسانی است، مال را بزرگ می شمرند و دین را به دنیا می فروشند. و در چنین شرایط و موقعیتی، همانطور که نمک در آب حل میشود، دل مؤمن و اندرون او آب میشود و حل می گردد؛ چون منکرات را در برابر دیدگان خود می بیند و قدرت تغییر و اصلاح آنها را ندارد.
سلمان گفت: اینها از اموری است که حتماً تحقق می یابد؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری، سوگند به آن کسی که جان من در دست اوست! ای سلمان! در آن وقت افرادی که بر مردم حکومت دارند و زمام آنها را در دست داشته و بر آنها ولایت و سیطره دارند عبارتند از حاکمانی که همه آنها ستمکار و ظالمند، و وزرایی که فاسقند، و حکام و استانداران و فرماندارانی که همه اهل جور و ستم هستند، و امین هایی که همه اهل خیانتند. سلمان گفت: و اینها از امور مسلمه ای است که پیدا خواهد شد؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به خدایی که جان من در دست اوست! ای سلمان! در آن موقعیت کارهای بد و ناپسند در بین مردم به صورت کارهای شایسته و پسندیده در آید و کارهای پسندیده و نیکو به صورت کارهای نکوهیده و ناپسند جلوه کند و مردمان خیانت پیشه مورد وثوق و امانت واقع شوند؛ و به افراد امین و درستکار نسبت خیانت داده شود و مرد دروغگو را تصدیق کنند و به دروغ های او مُهر صحت و درستی بنهند و مرد راستگو و درست را دروغگو شمارند و به گفتار او ترتیب اثر ندهند. سلمان گفت: و اینها مسلماً واقع خواهد شد ای رسول خدا؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آن کسی که جان من در دست اوست!
ای سلمان! در آن هنگام زنان بر مردان حکومت می کنند و با کنیزان مشورت می نمایند. (یعنی در امور سیاسی، کنیزان که در خانه های آنها هستند مورد مشورت قرار می گیرند) و بچه ها -که کنایه از افراد بی بصیرت و بی دانش باشد- بر منبرها بالا می روند و برای مردم خطبه می خوانند، و زمام امور تبلیغاتی مردم را این افراد کم تجربه و کم خرد در دست می گیرند و دروغگویی و دروغ پردازی از کارهای طُرفه و فکاهی و ظریف شمرده می شود. و دادن زکات مال را ضرر و غرامت می پندارند و هر گونه دسترسی به بیت المال و ربودن اموال عامه را غنیمت و بهره می شمارند. مردم با پدر و مادر خود جفا می کنند و به آنها بی اعتنایی نموده آنان را سبک می شمرند و از ادای حقوق واجبه و مستحسنة آنها بر نمی آیند ولیکن با دوستان خود احسان و نیکویی می نمایند و ستاره دنباله دار در آسمان طلوع میکند. سلمان گفت: و این امور مسلماً به وقوع می پیوندد ای رسول خدا؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آن خدایی که جان من در دست قدرت اوست! ای سلمان! در آن زمان زنان با شوهرانشان در امور خارج از منزل مانند تجارت شرکت می کنند و باران در تابستان می بارد و مردمان بزرگ و بزرگوار پیوسته مورد خشم و غضب و غیظ قرار می گیرند و مردم بی چیز و تنگدست مورد اهانت و تحقیر قرار می گیرند. در آن زمان بازارها به هم نزدیک می شوند و در صورتی که محل خرید و فروش بسیار است همه مردم از کار و کسب خود در گله و شکوه هستند، یکی میگوید: من چیزی نفروختم و دیگری میگوید: سودی نبردم؛ و در آن وقت می نگری که تمام مردم در مقام گلایه از خدا و مذمت او هستند. سلمان گفت: ای رسول خدا! چنین اموری واقع می شود؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آنکه جان من در دست اوست!
ای سلمان! در آن زمان بر مردم حکومت می کنند کسانی که اگر مردم برای دفاع از حقوق خود و برای حق اولیه خود و کوچکترین مطلبی که در آن شائبه سیادت و حریت و آزادی فکر باشد، سخن گویند، آنها را می کُشند، و اگر مردم سکوت هم اختیار کنند آنان اموال و نفوس و اعراض ایشان را مباح می شمرند و برای استفاده از کار و زحمت و دسترنج آنها از خوردن خون آنها دریغ نمی کنند و زنان و دختران ایشان را به بیگاری میبرند و اعمال منافی عفت انجام می دهند و احترام آنها را پایمال می کنند، و خون مردم بیچاره و ضعیف را بی محابا و بدون پروا می ریزند، و در دل هایشان از خوف و دهشت و هراس به اندازه ای وارد می کنند که هیچکس حق نفس کشیدن ندارد. ای سلمان! در آن زمان تمام مردم رعیت ترسناک و خائف و وحشت زده و هراسناک خواهند بود. سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این امور واقع شدنی است؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری، سوگند به آن کسی که نفس من در دست اوست!
ای سلمان! در آن زمان چیزی را از طرف مشرق برای مردم می آورند و چیز دگری را از طرف مغرب و بدین وسیله امت مرا رنگ می کنند؛ پس ای وای بر ضعیفان امت من از دست این ستمگران و ای وای بر ایشان از خدا؛ به افراد کوچک و زیر دست رحم نمی آورند و بزرگان را توقیر و احترام نمی کنند و از خطاکار و شخصی که در امور شخصی بدی کند در نمی گذرند و او را مورد عفو و اغماض خود قرار نمی دهند. گفتار آنان همه فحش و زشتی است. هیکل آنان هیکل آدمی است ولی دل های آنها دل های شیاطین است. سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این از امور مسلمه واقع شدنی است؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری، سوگند به آنکه جان من در دست اوست!
ای سلمان! در آن وقت مردها به مردها اکتفا می کنند، و زن ها به زن ها اکتفا می نمایند و در آن زمان همانطور که زن در خانه شوهرش مورد حفظ و حراست واقع میشود که کسی به او تعدی نکند و در استمتاعات اختصاص به مرد خود داشته باشد، همینطور افرادی، جوانان تازه به سن رسیده و أمرد را به خود اختصاص داده در اعمال نامشروع مورد حراست و حفظ خود قرار می دهند تا کسی دیگر به آنها توجهی نکند. مردها خود را شبیه به زنان می کنند، و زنان خود را شبیه به مردان می نمایند. و افرادی که دارای رَحِم هستند و برای تولید مثل آفریده شده اند که منظور زنان می باشند، سوار بر زین ها می شوند؛ پس بر آن زنان از امت من لعنت خدا باد. سلمان گفت: ای رسول خدا! اینها از امور واقع شدنی هستند؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آن کسی که جان من در دست اوست!
ای سلمان! در آن وقت مساجد را زینت می کنند همچنان که معبدهای نصاری و یهود را زینت می کنند، و قرآن ها را به زیور و شکل و نقاشی ها آراسته و پیراسته می کنند، و مناره ها و مأذنه های مساجد را بلند می سازند تا اشراف بر خانه های اطراف پیدا میکند، و صف های نماز جماعت بسیار میشود و مردم در این نمازها زیاد شرکت می کنند ولی با دل هایی پر از کین و حسد و عداوت با یکدیگر، و با زبان هایی منافقانه و سخن هایی مزورانه و آلوده به نیت های فاسده. سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا اینها واقع میشوند؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آنکه نفس من در دست قدرت اوست!
در آن وضعیت، مردان امت من خود را به طلا زینت می کنند و لباس حریر و دیبا می پوشند و پوست پلنگ را برای خود جامه می کنند. سلمان گفت: آیا اینها از امور واقع شدنی است ای رسول خدا؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آنکه جان من در دست قدرت اوست!
ای سلمان! در آن موقع رباخوری در بین مردم ظاهر و آشکارا می گردد و مردم با یکدگر با غیبت و رشوه معامله می کنند و دین در نزد مردم ضعیف و به درجات نازلی پائین می آید، ولیکن دنیا قوی و به درجات عالی در بین مردم بالا میرود. سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا اینها از امور واقع شدنی است؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آنکه جان من به دست اوست!
ای سلمان! در آن زمان طلاق زیاد واقع میشود، و حد الهی جاری نمی گردد؛ و اینها ابداً به خداوند ضرری نمی رساند. سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این مسلماً واقع میشود؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آنکه جان من در دست اوست!
ای سلمان! در آن زمان زنان آوازه خوان در بین مردم به هم می رسد و استعمال آلات موسیقی رواج پیدا می کند و بر مردم شریرترین افراد از امت من حکومت می کنند. سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا این امر واقع میشود؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آنکه جان من در دست اوست!
ای سلمان! در آن زمان، اغنیا و ثروتمندان امت من که به حج میروند برای تفریح و تفرج است و حج متوسطین از امت برای تجارت و خرید و فروش است، و حج فقراء از امت من برای خودنمایی و صیت و شهرت است. در آن هنگام بسیاری از افراد مردم قرآن را برای غیر خدا یاد می گیرند، و قرآن را به صورت آهنگ موسیقی در مزمار و آلات موسیقی می نوازند و دستجات و گروه هایی هستند که برای غیر خدا به دنبال علوم دینیه اسلامیه می روند و برای فقاهت تلاش می کنند. و اولاد زنا در بین مردم بسیار پدید می آید و قرآن را به صورت لهو و با صوت تغنی غیر مشروع می خوانند. و همگی مردم برای رسیدن به دنیا و شئون دنیا کوشش می کنند و مسابقه می دهند و سعی می کنند تا بتوانند در امور دنیا از یکدیگر پیشی گیرند. سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا اینها از امور حتمیه است؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آن کسی که نفس من در دست اوست!
ای سلمان! در آن زمان پرده عصمت مردم پاره می شود، و محرمات الهیه به جای آورده میشود و حریم عفاف دریده می گردد، و معصیت های خدا رایج میگردد، و بدان و اشرار بر اخیار و خوبان تسلط پیدا می کنند، و دروغ علناً رایج و در بین توده مردم شایع میشود، و لجاج و خودسری و استکبار ظاهر می گردد، و نیازمندی و احتیاج، همه توده ها را فرا می گیرد. مردم به لباس خود بر یکدیگر فخریه و مباهات می کنند و باران های فراوان در غیر فصل باران پیدا میشود، و اشتغال به لهو و لعب از قبیل بازی کردن با باطل و تار و آلات موسیقی را امری پسندیده و نیکو می شمرند و امر به معروف و نهی از منکر را گذشته از آنکه به جای نمی آورند امر نکوهیده و ناپسند می دانند. زمانه و وضعیت محیط در آن زمان به قدری انحطاط پیدا می کند که مردمان مؤمن و استوار با ایمان راستین در آن زمان از تمام افراد امت پست تر و حقیرتر و ذلیل تر خواهند بود و در بین زهاد و عباد و همچنین در بین علما و قُرائشان حس بدبینی و بدخواهی ظهور نموده و پیوسته در صدد عیب جویی و ملامت از یکدگر بر می آیند. اینچنین افرادی با چنین روحیه و عادتی و با چنین ملکات و صفاتی در ملکوت آسمان ها به ارجاس و انجاس یعنی موجودات پلید و کثیف و نجس خوانده می شوند. سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا اینها واقع شدنی است؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به آن خدائی که جان من در دست اوست!
ای سلمان! در آن هنگام افراد ثروتمند و متمول بیش از همه کس از فقر نگرانند، به فقرا و ضعفا کمکی نمی شود و کسی بر آنان رحمت نمی آورد، حتی افراد سائل در طول مدت یک هفته که از این جمعه تا آن جمعه باشد سؤال می کنند و کسی پیدا نمی شود که در دست آنان چیزی گذارد. سلمان گفت: ای رسول خدا! آیا اینها شدنی است؟ رسول خدا (ص) فرمود: آری سوگند به خدایی که نفس من در دست قدرت اوست!
ای سلمان! و در آن موقعیت «رویبضه» تکلم می کند و سخن میگوید. سلمان گفت: فدایت شود پدرم و مادرم ای رسول خدا! مراد از رویبضه چیست؟ رسول خدا (ص) فرمود: در امور اجتماعی مردم و اوضاع عامه کسی تکلم میکند و ارشادات مردم را به عهده دارد که شأن او ارشاد و هدایت و ولایت بر مردم نیست. چون این قضایا واقع گردد و این علایم تحقق یابد دیگر مدت درازی به طول نمی انجامد، بلکه درنگ نمی کنند مردم مگر زمان اندکی که ناگهان زمین صیحه عجیبی می کشد و این صدا و صیحه به طوری تمام بسیط زمین را فرا می گیرد که هر کس چنین می پندارد که این صیحه در ناحیه و موطن او واقع شده است. و پس از صیحه به قدری که خداوند اراده اش تعلق گیرد باز مردم در روی زمین درنگ می کنند و در این اقامت و درنگ دچار گرفتاری ها و مشقات و تکان ها می گردند. و زمین پاره های جگر خود را بیرون می ریزد، و منظور از پاره های جگر طلاها و نقره هاست. حضرت رسول اکرم در این حال با دست خود اشاره کردند به ستون هایی که در آنجا نصب شده بود و فرمودند: پاره های جگر زمین و قطعات طلا و نقره مثل این ستون ها. اما در آن روز دیگر طلا و نقره فایده ای ندارد، و اینست معنای گفتار خدای تعالی: «فَقَدْ جَآءَ أَشْرَاطُهَا؛ پس به درستی که حقاً علایم قیامت به وقوع پیوسته است» (محمد/ 18) در بعضی از آیات قرآن آمده است: «وَ إِلَیْهِ تُقْلَبُونَ» (عنکبوت/ 21) یعنی شما برای حضور در قیامت در پیشگاه پروردگار، قلب و واژگون می شوید. و چون آن عالم، عالم بیداری محض و عالم صدق و واقعیت است، معلوم میشود که مردم در این دنیا که عالم اعتبار است بر اساس غفلت و خواب و بر پایه کذب و اعتباریات موهومه زندگی می نمایند، تا قلب و واژگونی اش بیداری و صدق و واقعیت باشد.
پناه به خدا از نفس اماره به سوء که تمام نکبت ها و بدبختی ها را به سر انسان می آورد و حقاً اگر به خود وا گذارده شود در سرکشی و شِماسَت حد یَقِفی ندارد و با خیره سری و عجله خاصی به سوی سراشیب بدبختی ها و شقاوت سرازیر می گردد و در این صورت غیر از آن جهنم گداخته، چیزی علاج وی را نخواهد نمود.»
Sources :
سید محمد حسینی تهرانی- معادشناسی جلد 4- صفحه 17-33