خلود و جاودانگی عذاب فجار
خداوند در سوره انفطار آیات 13 تا 16 می فرماید: «إن الأبرار لفى نعیم* و إن الفجار لفى جحیم* یصلونها یوم الدین* و ما هم عنها بغائبین؛ مسلما نیکان در نعمت فراوانى هستند و بدکاران در دوزخند. روز جزا وارد آن مى شوند و مى سوزند و هیچگاه از آن غائب و دور نیستند».
فجار جمع فاجر در اصل از فجر به معنى شکافتن وسیع است و طلوع صبح را به این جهت طلوع فجر مى گویند که گوئى پرده سیاهى شب با سپیده دم به کلى شکافته مى شود و از همین رو واژه فجور در مورد اعمال کسانى که پرده عفاف و تقوى را مى درند و در راه گناه قدم مى گذارند به کار مى رود. جحیم از ماده جحم (بر وزن فهم) به معنى برافروختن آتش است، بنابراین جحیم همان آتش فروزان و شعله ور است، و معمولا در تعبیر قرآن به معنى دوزخ آمده و اینکه مى فرماید: نیکوکاران در بهشت و بدکاران در دوزخند ممکن است به این معنى باشد که آنها هم اکنون نیز در بهشت و دوزخ وارد شده اند و در همین دنیا نیز نعمتهاى بهشتى و عذابهاى دوزخى آنها را فرا گرفته، همانگونه که در آیه 54 سوره عنکبوت مى خوانیم: «و ان جهنم لمحیطة بالکافرین؛ دوزخ کافران را احاطه کرده است». ولى جمعى گفته اند که اینگونه تعبیرها اشاره به آینده حتمى است.
در آیه بعد توضیح بیشترى درباره سرنوشت فاجران داده، مى افزاید: آنها در روز جزا داخل دوزخ مى شوند و با آتش آن مى سوزند (یصلونها یوم الدین). هرگاه معنى آیه گذشته چنین باشد که آنها هم اکنون داخل دوزخند این آیه نشان مى دهد که در روز قیامت ورود بیشتر و عمیقترى در این آتش سوزان مى یابند و اثر آتش را به خوبى احساس مى کنند. یصلون از ماده صلى (بر وزن سعى) به معنى دخول در آتش و سوختن و برشته شدن و تحمل درد و رنج آن، آمده است و باز براى تأکید بیشتر مى فرماید: ''آنها هیچگاه از آن غائب و دور نیستند'' (و ما هم عنها بغائبین).
بسیارى از مفسران این جمله را دلیلى بر خلود و جاودانگى عذاب فجار گرفته اند و چنین نتیجه گیرى کرده اند که منظور از فجار در این آیات کفارند، چرا که خلود و جاودانگى جز در مورد آنها وجود ندارد، بنابراین فجار کسانى هستند که پرده هاى تقوى و عفاف را به خاطر عدم ایمان و تکذیب روز جزا دریده اند، نه به خاطر غلبه هواى نفس در عین داشتن ایمان. تعبیر این آیه به صورت زمان حال باز تأکیدى است بر این که اینگونه افراد در این دنیا نیز به کلى از جهنم غائب و دور نیستند، زندگى آنها خود دوزخى است و قبرشان نیز طبق حدیث معروف حفره اى از حفره هاى آتش است، و به این ترتیب دوزخ دنیا، و دوزخ برزخ، و دوزخ قیامت هر سه براى آنها فراهم است. ضمنا آیه فوق این حقیقت را نیز بازگو مى کند که عذاب دوزخیان هیچگونه فترتى ندارد و حتى براى ساعت و یا لحظه اى از آن دور نمى شوند.
Sources :
ناصر مکارم شیرازی- تفسیر نمونه- ج 26 صفحه 235-232