تأثیر انفاق در ساخته شدن فرد
ممکن است برخی گمان کنند که انفاق تنها فلسفه اش پر شدن خلأهای اجتماعی است، و لذا می گویند اگر این مسأله را حکومت و دولت بعهده بگیرد و با سازمانهایی که تشکیل می دهد، مشکلات فقر و مسکنت را حل نماید دیگر نیازی نیست که بصورت انفاق های فردی انجام گیرد. ولی این چنین نیست، یعنی انفاق فلسفه اش تنها پر شدن خلأها نمی باشد؛ بلکه رابطه ای با ساخته شدن دارد. اینکه انسان چیزی داشته باشد و از خود جدا کند، و مظهر رحمانیت پروردگار شود، نقش بزرگی در ساختن انسان دارد. عطوفت که از ماده عطف است؛ یعنی تمایل و توجه به دیگران، با دیگران یکی شدن و دل بجای دل آنها نهادن خود هدف است و هدفی اساسی و قابل اهمیت. اگر چنین مفهومی در جامعه نباشد، عینا مثل آن است که در محیط خانواده محبت و عطوفت مفقود گردد و بجایش مؤسسات تربیتی تشکیل شود.
"برتراند راسل" و پیروانش می گویند: فلسفه زندگی خانوادگی مگر جز این است که پدرها و مادرها بچه ها را بزرگ کنند و از حوادث محافظت نموده و در هنگام بیماری سرپرستی نمایند؟ این نحو تربیت کودک در زندگانی های قدیم بوده است، ولی اینک که جامعه ها تکامل یافته اند، بایستی این وظائف از خانواده ها به مؤسسات بزرگ دولتی منتقل گردد، کودک از زایشگاه یکسره به مهد کودک برود و در آنجا در کنار کودکان دیگر بزرگ شود. ولی عیب بزرگ این قضیه، خارج شدن از مسیر فطرت انسانی است. مادر و پدر با عاطفه پدر و مادری آفریده شده اند و فرزند با عاطفه فرزندی و این مطلب فطری اوست.
انفاق نیز از این قبیل است. نباید از یک جنبه آن را ملاحظه کرد و گفت فلاسفه اش تنها سیر کردن شکم گرسنگان است و لذا می شود آن را از راه دیگر انجام داد. بلکه فلسفه انفاق انسان سازی است زیرا که انسانها در سایه گذشتها، بخشش ها و ایثارها، روحشان روح انسانی می گردد. روی این حساب کسی نمی تواند بگوید من شخص قانعی هستم و به بادامی می سازم و نمی خواهم چیزی داشته باشم؛ لذا شخص کاملی هستم. خیر، شخصی که می تواند داشته باشد بایستی بدست بیاورد و با دادن مال، خود را تکمیل کند. نداشتن و ندادن کمال نیست، بدست آوردن و از خود جدا ساختن عامل سازندگی انسان است.
این نکته از "قرآن مجید" بخوبی بدست می آید، آنجا که خطاب به "پیامبر اکرم (ص)" می فرماید: «خذ من اموالهم صدقة تطهرکم و تزکیهم؛ ای رسول از مؤمنان صدقات را دریافت دار تا بدان صدقات نفوس آنان را پاک و پاکیزه سازی». (توبه/ 104) در این آیه به همان فلسفه سازندگی صدقه اشاره می نماید نه به فلسفه اجتماعیش یعنی سیر کردن شکم مستمندان، زیرا می فرماید از اموال آنها صدقه بگیر که به این وسیله آنها را پاکیزه می کنی، آنها را رشد می دهی. درست مثل گیاهی که با وجین کردن رشد بیشتر می یابد و اصولا هر موجود زنده ای این چنین است که گرفتن آفتها مساوی با رشد بیشتر آن است.
Sources :
مرتضی مطهری- آشنایی با قرآن 1 و 2- صفحه 137-135