شیخ محمود شلتوت
امام محمود، پیشوای اندیشمند، عالم، محقق، مفسر، فقیه اصولی، ادیب لغوی مصری، پدرش محمد نام داشت. 1310 هـ.ق = 1893 م در روستای منشاة، بنی منصور از توابع "آیتای آلبارود" از تجیره مصر، به دنیا آمد. چون خانواده اش اهل علم و ادب بودند تا هفت سالگی تربیت او زیر نظر پدرش بود. بعد از فوت پدر، عمویش "شیخ محمد عبدالقوی شلتوت" سرپرست او شد و او را به مکتب خانه فرستاد. در مدت کوتاهی قرآن را حفظ کرد. در سال 1906 میلادی به دانشگاه مذهبی اسکندریه رفت و سال 1918 م، فارغ التحصیل شد. آن زمان که 25 ساله بود به دلیل ممتاز بودنش در دروس، همانجا استاد دانشگاه شد. در آن سال 1919 م که انقلاب مردمی مصر به رهبری "سعد زغلول" شروع شد، شیخ با زبان و قلمش در این انقلاب شرکت کرد.
سال 1928 م که "شیخ محمد مصطفی المراغی" رئیس دانشگاه الازهر مصر شده بود، متوجه شیخ شلتوت و علم و نواندیشی او شد. از این رو، شیخ را به عنوان استاد آن دانشگاه در سطوح عالی درسی، انتخاب کرد. او مشغول تدریس بود تا در سال 1930 م مدرس مراحل تخصصی شد. زمانی که "المراعی" رئیس دانشگاه الازهر مصر، نظریات اصلاحی اش را به اولیاء امور مصر، ارائه داد شیخ شلتوت جزو نخستین اساتیدی بود که نظریه او را تائید کرد. ولی چون دربار پادشاهی مصر، نظریه المراغی را قبول نکرد او استعفا داد و به دنبال او، شلتوت و عده ای دیگر از اساتید آنجا، از مسئولیت هایشان کناره گرفتند و از دانشگاه بیرون آمدند. مدتی به همراه شاگردش "شیخ علی عبدالرزاق" به شغل وکالت در محاکم شرعی و نوشتن مطالب انتقادی در روزنامه و مجلات نسبت به اصلاحات دانشگاه الازهر، مشغول شد. در سال 1935 از شلتوت در دانشگاه الازهر، برای تدریس در دانشگاه شریعت، دعوت شد و چون (المراغی)، مجددا در سال 1937 م، رئیس دانشگاه الازهر شد، شیخ را رئیس دانشگاه شریعت کرد. از طرف شورای عالی الازهر، به نمایندگی دانشگاه، او در کنفرانس بین المللی شهر "لاهه" در کشور هلند انتخاب شد. آنجا نوشتار خود را با عنوان «المسئولیته المدینه والجنائیة فی الشریعة الاسالامیه» ارائه داد که بسیار مورد توجه و تقدیر اعضای کنفرانس قرار گرفت. ابتدا بازرس کل امور دانشگاه الازهر، عضو انجمن علمای عالی رتبه مصر، عضو فرهنگستان زبان عربی، استاد فقه قرآن و سنت در دانشگاه فواد اول، ناظر کل پژوهش های فرهنگی اسلامی، عضو کمیته عالی روابط فرهنگی خارجی و مشاور کنفرانس اسلامی، عضو کمیته فتوای (الازهر، عضو کمیسیون تفسیر رادیوی مصر، عضو فعال در کمیسون تغییر قانون مدنی، عضو شورای عالی رادیو تا سال 1957 م بود.
دارالتقریب الاسلامیه
شیخ شلتوت از بزرگان و پایه گذاران «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» است. نهادی که سعی در ایجاد دوستی و برادری و زدودن تفرقه و تشتت موجود، بین اهل تسنن و شیعه و تحکیم روابط بین مذاهب اسلامی است و از آثار مثبت «دارالتقریب» صدور فتوای شیخ شلتوت، بر جواز عمل بر طبق فقه و مذهب شیعه امامیه و جعفری است.
ریاست دانشگاه الازهر
و در سال 1957م، قائم مقام ریاست دانشگاه الازهر شد تا اینکه از طرف رئیس جمهوری در اکتبر سال 1958 یک سال بعد "رئیس دانشگاه الازهر مصر" شد و تا آخر عمر در همین مقام و موقعیت بود. این پیشوای دانشمند و عالم متفکر، درشب جمعه 26 ماه رجب سال 1383 هـ.ق در سن 70 سالگی برابر با 12 سپتامبر 1963 میلادی دار فانی را وداع گفت.
مشهورترین آثار او
تفسیر قرآن کریم
نهج القرآن فی بناء المجتمع
الاسلام عقیده و شریعه
الفتاوی
القتال فی الاسلام
من توجیهات الاسلام
مقارنة المذاهب فی الفقه
فقه القرآن
Sources :
بی آزار شیرازی- شیخ محمود شلتوت
سید محمدکاظم موسوی بجنوردی- دائرة المعارف تشیع- جلد 10