توسعه مسجدالحرام در طول تاریخ
مسجدالحرامی که اکنون می بینیم، در صدر اسلام این قدر بزرگ نبود. در واقع، فاصله کعبه تا مسجدالحرام حدود 15متر بیشتر نبود. مسجدالحرام حدود 32×32 متر بود و کعبه 4 متر عرض و کمی بیشتر طول داشت. در صدر اسلام خانه های اطراف را خریدند و مسجدالحرام را توسعه دادند. در زمان مهدی عباسی، خلیفه سوم عباسی تصمیم گرفتند بار دیگر آن را توسعه بدهند. خلفای اسلام در توسعه آن سعی داشتند رعایت کنند که خانه های مردم را به زور نگیرند، زیرا برخی این کار را غصب می دانستند. مهدی می خواست مسجدالحرام را توسعه بدهد. برخی گفتند نمی فروشیم، عده ای از فقهای اهل تسنن گفتند، خانه خودشان است دلشان بخواهد می فروشند و نخواهد نمی فروشند. بعضی دیگر گفتند مسجدالحرام است، به زور می شود گرفت. معمولا مشکلی می شد به ائمه اطهار رجوع می کردند.
امام باقر (ع) استدلال عجیبی کرد، ثابت نمود چون مسجدالحرام است، اگر مصلحت مسجدالحرام ایجاب کند، رضایت صاحبخانه شرط نیست. فرمود: آیا اول کعبه اینجا بود و مردم بخاطر کعبه اینجا آمدند یا اول مردم آمدند بعد کعبه را ساختند؟ مثلا مردمی می آیند نقشه ای را می کشند، خانه هایی بنا می کنند، بعد می گویند زمینی وقف مسجد نماییم. اول مردم تملک زمین ها را کرده اند بعد قسمتی از آن را اختصاص به مسجد داده اند. پس مسجد وارد شده بر مردم. تمام مسجدهای دنیا این طور بوده حتی مسجد پیامبر (ص) در همه دنیا یک نقطه است که اول مسجد در آنجا بنا شده و بعد مسجد، آن سرزمین را احیا کرده و آن، سرزمین مکه است، زیرا مکه وادی غیر ذی زرع بود (خشک و غیر مزروعی بود)، و مالکی نداشت. ابراهیم (ع) برای اولین بار کعبه را در آنجا برای مردم ساخت و اختصاص داد به عبادت که تا دامنه قیامت بیایند مناسک انجام دهند. پس اول ابراهیم آمد آن را ساخت، بعد مردم آمدند. حق کعبه و مسجدالحرام محفوظ است. مردم تا جائی که مزاحم کعبه و مسجدالحرام نشوند در تملک زمین آزادند، وقتی استدلال امام باقر (ع) گفته شد همه آن را پذیرفتند.
Sources :
مرتضی مطهری- آشنایی با قرآن 3- صفحه 43-42