احکام مربوط به عرفات در ایام حج
حاجى، پس از احرام در مکه، باید براى وقوف در عرفات، روانه آنجا شود. وقوف در عرفات نه تنها یکی از ارکان اصلی مناسک حج است و حج بدون عرفه، حج نیست، بلکه این وقوف دارای فضائل بسیار ارزشمندی است. تمام زائران خانه خدا در روز نهم ذی الحجه به این سرزمین مقدس می آیند و در آن وقوف می کنند. وقوف در عرفات از روز نهم واجب است تا غروب و برای اینکه کار آسان بشود، روز هشتم حرکت می کنند. مراد از وقوف، بودن در آن مکان است چه سواره یا پیاده، نشسته یا خوابیده؛ یعنى حاجى باید آن روز را در صحراى عرفات بماند و از آنجا خارج نشود. زمان وقوف، لازم است از ظهر روز نهم ذیحجه تا مغرب همان روز در عرفات بماند، لکن تأخیر وقوف از اول وقت به اندازه خواندن نماز ظهر و عصر و مقدمات آن اشکال ندارد. وقوف به عرفات و سایر اعمال حج به جز طواف و نماز نیاز به طهارت وضو یا غسل ندارد ولى مستحب است. در عرفات، کار دیگرى به جز بودن در آنجا واجب نیست، ولى مستحبات بسیارى دارد، و از بهترین مکانها براى استجابت دعاست و بهترین دعاها در آن مکان دعاى معروف ابا عبدالله الحسین (ع) و امام زین العابدین (ع) در آن روز است. به هر حال با احتیاط واجب لازم است از بعد از زوال روز نهم تا مغرب در سرزمین عرفات باشد و مراد از وقوف، همین بودن در آنجا است حالا چه بنشیند چه راه برود یا بخوابد فرقى ندارد. البته اگر در تمام این مدت خواب یا بى هوش باشد وقوف او باطل است پس باید تأخیر انداختن از اول ظهر اگر کم باشد مثلا به مقدار نماز ظهر و عصر که پشت سر هم بخواند معلوم نیست حرام باشد. بودن در مجموع بعدازظهر تا مغرب گر چه واجب است لکن تمام آن رکن نیست که حج به ترک آن باطل شود. پس اگر مقدار کمى توقف کند و برود یا طرف عصر بیاید و توقف کند حج او صحیح است اگر چه توقف نکردن او در تمام وقت دانسته و عمدى باشد. آنچه در وقوف، رکن است مقدارى است که گفته شود در عرفات بوده، هر چند مثل یک دقیقه یا دو دقیقه باشد، پس اگر هیچ به عرفات نرود رکن را ترک کرده، اگر دانسته و عمدى آن مقدار از وقوف را که رکن است ترک کند حج اش باطل است و کفایت نمى کند براى چنین شخصى وقوف در شب عید که وقوف اضطرارى است. ولى اگر به واسطه عذرى مثل فراموشى نتوانست حتى مقدار رکن در عرفات باشد، براى چنین شخصى که عذر داشته کفایت مى کند از شب عید هر چند به مقدار کمى وقوف کند و این را وقوف اضطرارى مى گویند و اولى را وقوف اختیارى، و اگر این مقدار از وقوف در شب را عمدا ترک کند حج او باطل است ولى اگر این را هم روى عذر و فراموشى و غفلت ترک کند و به وقوف اختیارى مشعر برسد حجش صحیح است. اگر کسى عمدا و دانسته پیش از مغرب از عرفات حج خارج شود و تا مغرب برنگردد باید یک شتر در راه خدا قربانى کند در هر جائى که بخواهد و اگر قدرت بر قربانى نداشت باید هیجده روز روزه بگیرد و حجش صحیح است و اگر از روى ندانستن مسئله یا سهوا این کار را کرد کفاره ندارد و به هر حال ضررى به اصل حج نمى زند. آنچه در احرام، طواف، نماز طواف و سعى عمره مستحب بود در عرفات نیز مستحب است.
* با طهارت بودن در حال وقوف.
* غسل کردن و بهتر آن است که نزدیک ظهر باشد.
* خواندن این دعاها: «اللهم رب المشاعر کلها فک رقبتی من النار وأوسع علی من رزقک الحلال و ادرأ عنی شر فسقة الجن والانس، أللهم لا تمکر بی ولا تخدعنی و لا تستدرجنی یا أسمع السامعین و یا أبصر الناظرین و یا أسرع الحاسبین و یا أرحم الراحمین أسألک أن تصلی على محمد و آل محمد و أن تفعل بی کذا وکذا»؛ «بار پروردگارا ای که خداوند تمام مشاعری، من را از دوزخ برهان و از روزی حلالت بر من بگستران و شر فاسقان از جن و انس را از من دور کن. بار خدایا، با مکر و خدعه ات با من مقابله مکن و با نعمت هایت غافلگیرم نساز، ای شنوا ترین شنوایان و ای بینا ترین بینایان و ای سریع ترین محاسبه گران و ای مهربان ترین مهربانان از تو می خواهم که بر محمد و آل محمد درود بفرستی».
* سپس حاجتهاى خود را از خداوند درخواست کند. پس دست به آسمان بلند کند و بگوید: «اللهم حاجتی إلیک التی ان أعطیتنیها لم یضرنی ما منعتنی و إن منعتنیها لم ینفعنی ما أعطیتنی، أسألک خلاص رقبتی من النار أللهم إنی عبدک و ملک ناصیتی بیدک و أجلی بعلمک، أسألک أن توفقنی لما یرضیک عنی و أن تسلم منی مناسکی التی أریتها خلیلک ابراهیم صلوات الله علیه و دللت علیها نبیک محمدا (ص)، أللهم اجعلنی ممن رضیت عمله و أطلت عمره و أحییته بعد الموت»؛ «بار خدایا حاجت من را برآورده کن، حاجتی که اگر به من بدهی دیگر اگر چیزی به من ندهی آسیبی نمی رساند و اگر به من ندهی هر چه به من بدهی برایم نفعی ندارد. من از تو می خواهم که از آتش من را برهانی. بار خدایا من بنده توام و اختیار به دست تو است و مقدار عمرم در پیشگاهت معلوم است. از تو می خواهم که من را موفق به کسب رضایت کنی و مناسک حج که خلیلت ابراهیم (ع) و پیامبرت محمد (ص) را به آنها رهنمون گشتی از من بپذیری. بار خدایا من را از کسانی قرار ده که به عملش راضی هستی و عمرش را دراز کرده ای و پس از مرگ زنده اش ساخته ای».
* و نیز این دعا را بخواند: «لا إله إلا الله وحده لا شریک له، له الملک وله الحمد یحیی ویمیت و هو حی لا یموت بیده الخیر و هو على کل شی ء قدیر، اللهم لک الحمد کالذی تقول و خیرا مما نقول و فوق ما یقول القائلون، أللهم لک صلاتی و نسکی و محیای و مماتی ولک تراثی (براءتی خ ل)، و بک حولی و منک قوتی، أللهم إنی أعوذ بک من الفقر و من وساوس الصدور و من شتات الأمر و من عذاب القبر، أللهم إنی أسألک خیر الریاح و أعوذ بک من شر ما یجی ء به الریاح وأسألک خیر اللیل و خیر النهار، اللهم اجعل فی قلبی نورا و فی سمعی و بصری نورا و فی لحمی و دمی و عظامی و عروقی و مقعدی و مقامی و مدخلی و مخرجی نورا و أعظم لی نورا یا رب یوم ألقاک إنک على کل شی ء قدیر»؛ «جز الله، الهی نیست. تنها و بدون شریک است. ملک و ستایش از آن اوست. زنده می کند و می میراند و او زنده ای است که هیچ گاه نمی میرد. خیر به دست او است و او بر همه چیز توانا است. بار خدایا حمد برای تو آن گونه که تو می گویی و برتر از آن است که ما می گوئیم و دیگران می گویند. بار خدایا نماز و عبادت من برای تو است. زندگی و مرگم برای تو است، میراثم از آن تو است، تاب و توانم در سایه تو است. بار خدایا به تو پناه می برم از فقر و وسوسه های نفس و از اضطراب و عذاب قبر. بار خدایا از تو بهترین رحمت ها را در سایه بادها می طلبم و از بدی بادها به تو پناه می برم و از تو بهترین شب و روز را می طلبم. بار خدایا در دل و گوش و چشم و گوشت و خون و استخوانها و رگهایم نور قرار بده. در نشست و برخاستم و در ورود و خروجم نور قرار بده و نورم را بزرگ گردان روزی که ترا دیدار می کنم چرا که تو بر هر کار توانایی».
* آن گاه رو به کعبه کرده و این ذکرها را بگوید: «سبحان الله» صد مرتبه، «الله أکبر» صد مرتبه، «ماشاء الله لا قوة إلا بالله» صد مرتبه، «أشهد أن لا إله إلا الله وحده لا شریک له له الملک و له الحمد یحیى و یمیت و یمیت و یحیى و هو حى لایموت بیده الخیر و هو على کل شیء قدیر»، صد مرتبه.
* و بسیار بگوید: «اللهم اعتقنیمن النار»؛ «بار خدایا من را از آتش رها کن».
* و بسیار خوب است که در این روز دعاى حضرت سیدالشهداء (ع) و دعاى حضرت زین العابدین (ع) خوانده شود.
* نزدیک غروب آفتاب بگوید: «اللهم انی أعوذ بک من الفقر و من تشتت الامور و من شر ما یحدث باللیل و النهار أمسى ظلمی مستجیرا بعفوک و أمسى خوفی مستجیرا بأمانک و أمسى ذنوبی مستجیرة بمغفرتک و أمسى ذلی مستجیرا بعزک و أمسى وجهی الفانی البالی مستجیرا بوجهک الباقی یا خیر من سئل و یا أجود من أعطى جللنی برحمتک و ألبسنی عافیتک و اصرف عنی شر جمیع خلقک»؛ «بار خدایا به تو پناه می برم از فقر و اضطراب در کارها و از حوادث بد در شب و روز، صبح را به شب می برم در حالی که به عفو و امان تو پناهنده ام. صبح را به شب می برم در حالی که از گناهانم به آمرزش تو و به عزت تو پناه می برم. صبح را به شب می برم در حالی که با ناپایداری و زوال پذیری ام به پایداری و بقا تو پناه می برم. ای بهترین کسی که از او درخواست می شود و ای بخشنده ترین بخشندگان، مرا با رحمتت فرا بگیر و با عافیتت بپوشان و بدی تمام مخلوقاتت را از من دور کن».
* و بعد از غروب آفتاب بگوید: «اللهم لا تجعله آخر العهد من هذا الموقف وارزقنیه من قابل أبدا ما أبقیتنی واقلبنی الیوم مفلحا منجحا مستجابا لی مرحوما مغفورا لی بأفضل ما ینقلب به الیوم أحد من و فدک و حجاج بیتک الحرام و اجعلنی الیوم من أکرم و فدک علیک و أعطنی أفضل ما أعطیت أحدا منهم من الخیر و البرکة و الرحمة و الرضوان و المغفرة و بارک لی فیما أرجع الیه من أهل أو مال أو قلیل أو کثیر و بارک لهم فی»؛ «بار خدایا این را آخرین عهد من در این جایگاه و سرزمین قرار نده و تا آخر عمر حضور در این سرزمین را روزی ام کن و امروز من را رستگار و پیروز و پذیرفته شده به محلم برگردان. من را امروز از بهترین مهمانانت مقرر کن و بهترین چیزی که به آنان دادی از خیر و برکت و رحمت رضوان و مغفرت به من بده و برکت را در خانواده مان و دارایی ام قرار بده».
Sources :
مرتضی مطهری- آشنایی با قرآن 3- صفحه 209
شیخ صدوق- علل الشرایع جلد 2- صفحه 436