کتاب العروة الوثقی (سید محمدکاظم طباطبایی یزدی)
کتاب فقهی به گونه فقه فتوایی به زبان عربی. این کتاب به نوشته فقیه نامدار معاصر و عالم شیعی ایرانی در قرن 14 هـ ق، سید محمدکاظم طباطبائی یزدی است. در این کتاب چند باب از ابواب فقه به گونه بی سابقه مطرح شده است. کتاب در زمان حیات نویسنده، به عنوان رساله عملیه بود و بعد از وفات او، حدود 100 سال اخیر، مورد توجه فضلا و بزرگان و یکی از کتابهای مطرح در حوزه های علمیه شیعه و گاهی به عنوان «درس خارج» استدلال می شده است.
معرفی اجمالی نویسنده:
سید محمدکاظم فرزند عبدالعظیم در سال 1247 هـ ق در قریه ای در شهر یزد بدنیا آمد. دوران نوجوانی را برای کسب علوم دینی به اصفهان رفت و خدمت شیخ محمدباقر نجفی و صاحب روضات الجنات تلمذ کرد تا به درجه اجتهاد رسید. سپس برای ادامه تحصیل به نجف اشرف هجرت کرد و در محضر میرزای شیرازی (محمد حسن) و دیگر علما بهره های علمی زیادی برد تا بعد از وفات استاد بزرگش، به تدریس علوم پرداخت.
آیة الله یزدی بسیار مورد توجه عموم مردم مخصوصا علما بود. در زمان نهضت ملی ایران، تصمیم به قتل ایشان گرفته شد ولی رؤسا و شیوخ عرب در نجف، گرداگرد خانه اش را محاصره کرده و برای حفظ او تلاش زیادی شد، تا غائله رفع شد و خطر از آن بزرگوار برطرف و نتیجتا ریاست دینی به ایشان محول شد. این سید بزرگوار در بیشتر علوم مخصوصا در فقه جعفری، تبحر زیادی داشت، از همین رو، سرآمد فقهای زمان و مرجع تقلید شیعیان بود. حوزه درس او در نجف اشرف، مرجع استفاده علما و اساتید بود، مطالب عالیه فقه را با بیانات سهل و ساده و شیوا، بیان می کرد. از شاگردان بزرگ او، شیخ علی مازندرانی است. از آثار خیریه این عالم ربانی، مدرسه بزرگی در نجف است. 28 ماه رجب سال 1337 هـ ق در نجف دار فانی را وداع کرد. فراش در صحن مقدس امیرالمؤمنین علی (ع) می باشد.
تقسیم و ساختار اجمالی کتاب:
این اثر دارای 17 کتاب فقهی است. آغاز کتاب مباحثی پیرامون اجتهاد و تقلید مطرح و با 72 مسئله به زوایای مختلف این بحث اشاره شده است. قسمت های بعدی مسائل مربوط به عبادات در فقه مانند طهارت، نماز، روزه، اعتکاف، خمس، حج، زکوة،... و در بخش معاملات در فقه، مباحث اجاره، مضاربه، شرکت، مزارعه، مساقات، ضمان، حواله، نکاح و وصیت مطرح شده اند.
ویژگی کتاب:
مهمترین ویژگی کتاب عبارت از متن، کثرت فروع به ویژه در مسائل مستحدثه و ترتیب و شماره گذاری در این فروع است. 3260 فرع فقهی دارد که ظاهرا اولین اثر فقهی است که مواد فروع آن با شماره گذاری از یکدیگر جدا شده اند.
شرح و حاشیه بر کتاب:
بعد از درگذشت این عالم بزرگ (سید محمدکاظم یزدی) بخش هایی با عنوان ملحقات عروة الوثقی منتشر شد که شامل مباحثی چون ربا، وقف، وکالت عدد، هبه و فضا بود و در بیشتر مسائل به صورتی فشرده به دلائل فقهی آن اشاره شده است. از زمان نشر کتاب عروة الوثقی تاکنون، نظرات فقهای معاصر پیرامون آراء و مسائل مطرح شده در این کتاب، بصورت حاشیه و شرح و یا تعلیقه، منتشر شده است که مهمترین فقهایی که نظراتشان را مطرح کرده اند عبارتند از: میرزا حسین نائینی، شیخ عبدالکریم حائری، آقا ضیاءالدین عراقی، سید ابوالحسن اصفهانی، سیدحسین بروجردی، سید عبدالهادی شیرازی، سید محسن حکیم، سید احمد خوانساری، روح الله خمینی، سیدابوالقاسم خویی، سید محمدرضا گلپایگانی. البته شروح دیگری بر این کتاب نوشته شده که در جای خود خواهد آمد.
ترجمه به فارسی:
این کتاب توسط شیخ عباس قمی به فارسی ترجمه شده و بنام «الغایة القصوی» در بغداد و تهران چندین بار چاپ و منتشر شده است.
Sources :
سید محمدکاظم طباطبائی یزدی- العروة الوثقی
سید حسین مدرسی طباطبایی- مقدمه ای بر فقه شیعه
محمدعلی مدرس خیابانی- ریحانة الادب
دائرة المعارف تشیع
کلیات و کتابشناسی