محمد ابن حمزه فناری
محمدبن حمزه فناری، معروف به "فناری" و "ابن الفناری" و "علامه فناری" و لقبش "شمس الدین"، اهل روم و حنفی مذهب است. پدرش حمزة ابن محمد ابن محمد می باشد. از علمای بزرگ عثمانی در قرن نهم هجری است. در تمام علوم متداول آن زمان از جمله معانی و بیان، هیئت و قرائات بی نظیر و در رشته تخصصی اش (احاطه به تمام علوم عقلی و نقلی و عربی) رئیس علمی بود.
شمس الدین فناری، در بیروت و بروسه و قسطنطیه، منصب قضاوت داشت و در امور دولتی، غالبا مشاور بود. در امور شرعیه بسیار اهتمام داشت تا جائی که در یک قضیه ای، شهادت پادشاه وقت را که ناحق بود، رد کرد. وی در زمان سلطان بایزیدخان (791-804 هـ ق) و چلبی سلطان محمدخان (816- 824 هـ ق) زندگی می کرد و بسیار مورد احترام در نزد این سلاطین و سایر پادشاهان در تمام دوران زندگیش بود. او به منصب "شیخ الاسلامی" مفتخر است. به نقل عده ای، او اولین کسی است که به این مرتبه (شیخ الاسلام) نائل شده است. غیر از اساتید بزرگی که نامشان در تاریخ نیست 2 نفر از اساتید او، علاء الدین اسود (شارح مغنی) و جمال الدین آقسرایی است.
تألیفات:
1- مصباح الانس: شرح مفتاح الغیب صدرالدین محمدبن اسحق قونوی و از کتب مشهور اوست.
2- الفوائد الفناریه: شرح ایساغوجی و در منطق است.
3- فصول البدایع لاصول الشرایع: در اصول فقه است.
4- عویصات الافکار فی اختیار اولی الابصار: مسائلی راجع به فنون عقلیه است.
5- انموزج العلوم: البته از بعضی از احفاد فناری شنیده شده که این کتاب، تألیف پسرش محمد شاه است.
6- تفسیر الفاتحه که در استانبول چاپ شده است.
فناری، پسری داشت بنام محمدشاه که او از بزرگان حنفیه و در زمان خودش بی نظیر بود. شمس الدین فناری، در سالهای آخر عمرش نابینا و در سن 84 سالگی از دنیا رفت.
Sources :
محمدعلی مدرس خیابانی- ریحانة الادب