کتاب تسنیم، تفسیر قرآن کریم (دهاق تسنیم)
تسنیم، یکی از تفاسیر ترتیبی قرآن کریم است که توسط حضرت استاد آیة الله عبدالله جوادی آملی به نگارش درآمده است. تفسیر «دهاق تسنیم» با خصیصه ای تازه و روشی نو، از ابداعات مؤلف مفسر است که به خیل عظیم تفاسیر قرآنی پیوسته است. این تفسیر، در حال تدوین است که هم اکنون تا جلد سیزدهم آن چاپ و منتشر گردیده است و جلد چهاردهم آن نیز در دست چاپ قرار دارد که به زودی در دسترس خوانندگان علاقه مند قرار خواهد گرفت. از آنجا که این تفسیر تشنگان چشمه توحید را با قدح های لبریز و پیاپی معرفتی خود سیرآب می کند و شراب مشابه و اکل متشابه آن جنت عدن را به یاد می آورد، آن را دهاق تسنیم نامیده اند.
معرفی اجمالی نویسنده:
آیة الله عبدالله جوادی آملی در سال 1312 هـ.ش در شهر آمل به دنیا آمد. پدر و جد ایشان از مبلغین اسلام و ارادتمندان به آستان ولایت بوده اند. آیة الله جوادی آملی پس از به پایان رساندن دوره ابتدایی در سال 1325 وارد حوزه علمیه آمل شد و تا سال 1329 در آن شهر به تحصیل علم پرداخت و پس از آن عازم حوزه علمیه مشهد شد، ولی چون طلاب آنجا نسبت به علمای بزرگ مشهد تکریمی نداشتند، آنجا را ترک گفته و وارد حوزه علمیه تهران شد. ایشان با ورود به مدرسه مروی به خواندن رسائل و مکاسب اشتغال یافتند و پس از آن به فراگیری کفایة الاصول و علوم عقلی و نقلی پرداختند و پس از 5 سال عازم حوزه علمیه قم شدند و تاکنون در آنجا حضور داشتند. یکی از خدمات فرهنگی ایشان تأسیس مؤسسه تحقیقاتی و نشر اسراء در سال 1372 است. ایشان در مجلس خبرگان قانون اساسی و مجلس خبرگان رهبری در دوره های اول و دوم عضویت داشتند و همچنین یکی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بوده اند و هم اکنون امامت نماز جمعه شهر مقدس قم را بر عهده دارند. از اساتید و دوستان ایشان می توان به آیة الله عزیزالله طبرسی، میرزامهدی محی الدین الهی قمشه ای، آیة الله بروجردی، امام خمینی (ره) و علامه سید محمدحسین طباطبایی و ... اشاره کرد. ایشان آثار و تألیفات بسیاری دارند از جمله: تسنیم، تفسیر قرآن کریم، تفسیر موضوعی قرآن کریم، رحیق مختوم، اسرارالصلوة، صهبای حج، ولایت فقیه و...
ساختاربندی کتاب:
این تفسیر هم از نظر اسلوب هم از نظر ساختار اصلی مشرب تفسیری قیم المیزان را پی می گیرد اما تفاوتهای چشمگیری در هر دو جهت آن مشاهده می شود:
الف) قالبهای فقهی، کلامی، عرفانی، حکمی آن از قلب قرآنی بهره دارد و هرگز نه تنها محدوده های تنگ این علوم، وسعت دریای معارف آیات الهی را تحدید نکرده، بلکه خود از این تلزم فسیح وسعت یافته و صبغه قرآنی گرفته است.
ب) جامع نگری قرآن در همه عرصه های انسانی، حقیقت بارز دیگری است که در این تفسیر به گونه ای شفاف نمایانده شده است.
ج) یکی از ممیزه های اصلی این تفسیر تدوین و نگارش آن در زمان تحقق نظام اسلامی و آزادی دین است.
د) از خصایص ارزشمند این کتاب که می تواند از این رهگذر نیز تکلمه ای بر المیزان محسوب شود این که طرح مباحث فقهی و تفسیر آیاتی که متضمن احکام و حدود الهی است در این تفسیر به صورت جامع و مبسوط مورد پردازش قرار گرفته است.
جلد اول از این مجموعه تفسیر شامل: 1. پیشگفتار مفسر 2. سوره حمد است. پیشگفتار مفسر شامل 10 فصل به شرح زیر است:
1. فصل اول: زبان قرآن کریم
2. فصل دوم: ویژگی های تفسیر قرآن
3. فصل سوم: تفسیر قرآن به قرآن
4. فصل چهارم: تفسیر قرآن به سنت
5. فصل پنجم: تفسیر قرآن به عقل
6. فصل ششم: تفسیر به رأی
7. فصل هفتم: جایگاه آرای مفسران و شأن نزول در تفسیر
8. فصل هشتم: شأن نزول، فضای نزول و جو نزول قرآن
9. فصل نهم: شبهات نو ظهور و فهم قرآن
10- فصل دهم: اوصاف قرآن در نگاه اهل عصمت
در تفسیر هر سوره ابتدا پیشگفتاری از سوره آمده و سپس آن را از دیدگاه قرآن و عترت تشریح کرده و سپس نام های سوره و مکان نزول و ترتیب نزول و تعداد آیات و غررآیات و خطوط کلی معارف سوره، انسجام سوره و ثواب تلاوت آن ذکر شده است و سپس به تفسیر هر آیه در بحثهای جداگانه پرداخته شده است که در ابتدا یک گزیده تفسیر آمده و پس از آن لطایف و اشارات و سپس بحث روایی آیات ذکر شده است. جلد دوم کتاب تا جلد نهم از این مجموعه تفسیر آیات سوره بقره را در بر دارد.
ویژگی های کتاب:
1. از نشانه های بارز این تفسیر گشودن ابواب سپهر معارف و اسرار الهی است که در قالب نکات و لطایف بدیع آورده شده است.
2. از خصایص زنده تفسیر دهاق تسنیم، تبیین مشربهای مختلف تفسیری اعم از کلامی، حکمی، عرفانی و نظایر آن است.
3. از نکات برجسته این تفسیر تبیین جایگاه هر یک از ثقل اکبر (قرآن) و ثقل اصغر (روایات) و نحوه ارتباط آن دو با یکدیگر در تفسیر قرآن است.
4. از برجستگی های آموزنده این تفسیر روش اخلاقی طرح مباحث آن است.
5. از جمله امتیازات شایسته این تفسیر آن است که اگرچه این کتاب محصول تراوشات اندیشه بلند و افکار ناب مؤلف حکیم آن است لیکن از این جهت که غالب مباحث آن در حوزه های درسی در جمع وسیعی از فضلای سخت کوش حوزه بوده است، از اتقان علمی ویژه برخوردار است و قابلیت های فراوانی را در خود فراهم آورده تا بتواند پاسخگویی نظرات، شبهات و سؤالات مختلف باشد.
این کتاب در سال 1384 توسط مرکز نشر اسراء در قم منتشر شده است.
Sources :
عبدالله جوادی آملی- تسنیم، تفسیر قران کریم- جلد اول- نهم
بهاء‌الدین خرمشاهی- دانشنامه قرآن کریم و قرآن پژوهشی
نرم‌افزار اسراء