اخبار، آیات و روایات درباره وفای به عهد
پیامبران الهی و مربیان بشر نیز در طول قرنهای متمادی حسن وفاء به عهد و قبح پیمان شکنی را به مردم تذکر داده اند و آنان را با این درک فطری تربیت نموده اند و در نتیجه این سجیه انسانی در نهاد مردم امروز، از طرفی مطابق با وجدان اخلاقی فطری و از طرف دیگر موافق با وجدان اخلاقی تربیتی است. در اسلام وفاء به عهد از وظائف حتمی تمام مسلمین در امور فردی و اجتماعی است و در این باره آیات و اخبار بسیاری رسیده است که قسمتی از آنها را بیان می کنیم:
1- "وَ اوَفُوا بِالعَهدِ اِنَّ العَهد کانَ مَسئُولاَ." ( سوره اسراء / آیه 34)
«به عهد و پیمان وفادار باشید و بدانید که این امر در پیشگاه خداوند مورد مواخده و پرسش است.»
2- "وَ الذَّ ین َ هُم لاماناتِهِم و َعَهدهِم را عُون." ( سوره مومنون/ آیه 8)
«مومنین کسانی هستند که به امانت و عهد و پیمان خود وفادارند.»
3- "عَن مُوسی بنِ جَعفرِ عَن آبائِه قالَ رَسُولُ الله ِ ( ص) لا دینَ لِمنَ لا عَهدَ لَهُ"
«حضرت موسی بن جعفر (ع) روایت کرده است که رسول اکرم (ص) فرمود: «مسلمان نیست آن کس که به عهد و پیمان وفادار نباشد.»
4-"سَمعتُ ابا عَبدِاللهِ یَقُولُ: عّدَهُ الموُمنِ اَخاهُ نَذرُ لا کَفارَه لَهُ"
«وعده ای که مسلمان به بردار دینی خود می دهد، مانند نذر شرعی، وفاء به آن لازم است، با این تفاوت که در تخلف مثل نذر، کفاره ندارد.»
5- قالَ رَسُولُ الله ِ ( ص) : " مَن کانَ یُومِنُ بِالله ِ وَ الیومِ الاخِرِ فَلیَفِ اذا وَعَدَ."
رسول اکرم (ص) می فرمود: «آن کس که به خدا و روز جزا ایمان دارد البته باید به عهد و پیمان وفادار باشد.»
6- قالَ رَسُولُ الله ِ ( ص) : " اَ قرَ بُکُم مِــــنیّ غَداً فی المَوقِف ِ اَصدَقُکُم فیِ الحَدیثِ وَ اداکُم لــــلاَمانه و َ اوَفاکُم بالعَـــهدِ و اَ حسَــنُکُم خُـــلقاً وَ اَقــرَ بُکُم مِنَ النّاس."
رسول اکرم (ص) می فرمود: «کسانی که در سخن راستگوتر و در اداء امانت مواظبت تر و در عهد و پیمان با وفاتر و در اخلاق نیکوتر و با مردم گرم تر هستند در قیامت به من از همه نزدیک تر ند.»
7-"یَجِبُ علی المُومِن ِ الوَفاءُ بِالمَواعیدِ وَ الصَّدقُ فیها."
« بر مسلمان واجب است به پیمان خود وفا کند و نسبت به آن صادقانه عمل نماید.»
8-علی علیه السلام فرمود:
"وَفاءُ بِالذَّمَم زینَهُ الکَــرَمِ".
« وفای به عهد و پیمان، آراستن جوانمردی است.»
برای اینکه مسلمین به ننگ پیمان شکنی آلوده نگردند لازم است هر مسلمانی در موقع تعهد، قدرت خود را در وفاء به آن بسنجد، اگر خویشتن را ناتوان و غیر قادر می بیند از اول زیر بار تعهدی نرود و به پیمانی پایند نشود. علی علیه السلام می فرمود: "لا تَعِد ما تَعجِزُ عَنِ الوَفاءِ . لا تَضمَن ما لا تَقدِرُ علی الوَفاءِ بهِ."
در اسلام یک سلسله مقررات و قوانین وضع شده که مخصوص ملت اسلام است. مسلمین جهان موظفند آنها را بین خود و در باره خویشتن نسبت به یکدیگر اجرا کنند. حدود و حقوق عادلانه تمام مردم در آن قوانین منظور شده و با مراعات آنها جامعه از هر قسم تعرض و تجاوزی مصون خواهد ماند. این دسته از قوانین را می توان به نام حقوق ملی اسلامی نامید. ولی در اسلام بعضی از مقررات است که اختصاص به این ملت ندارد و دارای جنبه عمومی و جهانی است و مسلمین وظیفه دارند آن مقررات را نسبت به تمام ملل و اقوام جهان، صرف نظر از مذهب و نژاد، مراعات نموده و درباره همه آنان اجرا نمایند. این دسته از قوانین را می توان به نام مقررات حقوق بشر خواند. یکی از این مقررات قانون لزوم وفاء به عهد است. مسلمین نه تنها مکلفند به پیمان هائی که بین خود با یکدیگر منعقد می کنند پابند بوده و عملا به تعهدات خویش وفا نمایند، بلکه موظفند نسبت به پیمان هائی که با غیرمسلمین از هر ملت و مذهبی منعقد می نمایند وفادار باشند و عملا تعهدات خود را بدون کمترین مسامحه و تعلل انجام دهند.
رسول اکرم (ص) فرمود:
"ثَلاثَهُ لَیسَ لا حَد فیهِنَّ رُخصَهُ : الوَفاءُ لِمُسلمِ کان اَو کافِر، وَ بر الوالدَینِ مُسلِمین ِ
کا نا اَو کافِرینِ، وَ اداءُ الامانَه لِمُسلمِ کان اَو کافِر." «سه چیز است که احدی مجاز نیست از آن تخلف و سرپیچی نماید. اول وفاء به عهد، خواه طرف پیمان مسلمان باشد یا کافر. دوم نیکی به پدر و مادر، خواه مسلمان باشند یا غیرمسلمان. سوم اداء امانت، خواه صاحب امانت مسلم باشد یا کافر.»
علی علیه السلام در ضمن عهدنامه خود به مالک اشتر فرمود:
"وَ اِن عَقَدتَ بیَنَکَ و َ بَینَ عَدُ وَّ کَ عُقدَهَ اَو البَستَهُ مِنکَ ذِمَّه فَحُط عَهدَکَ بِالوَفاءِ وَارعَ ذِمَّـــتَکَ بِالاَ مانَهِ."
اگر بین خود و دشمنت قراردادی منعقد نمودی یا به او امان دادی به عهدی که کرده ای وفادار باش و به امانی که داده ای امین و درست کار.
"فانَّهُ لَیسَ مِن فَرائض الله شَیءُ النّاسُ اَشدُّ عَلَیهِ اجتِماعاً مَعَ تَفرَ قُّ اَهوائِهِم وَ تَشَــتُّتِ آرائِهِم مِن تَعظیم الوَفاءِ بالعُهُودِ."
چيزي از واجبات خدا در اجتماع مردم با اختلاف هواها و پراکندگي انديشه شان از بزرگ دانستن وفاي به پيمانها نيست.
Sources :
محمدتقی فلسفی- کودک از نظر وراثت و تربیت (جلد 2)- از صفحه 10 تا 14