تأکید بر ضرورت عیادت از بیمار در روایات
از نکته های اخلاقی و نشانه های اخلاق حسنه و حسن سلوک با مردم، عیادت بیمار است که در شرع مقدس اسلام در این باره اصرار فراوان شده است. عیادت بیمار از حقوقی است که مسلمانان بر یکدیگر دارند که لازم است نسبت به ادای آن خود را موظف بدانند.
حضرت علی علیه السلام از قول رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نقل می کند که آن حضرت فرمود: «للمسلم علی أخیه ثلاثون حقا لابراثه له منها إلا بالإداء أو العفو یغفر زلته و یرم عبرته..و یعود مرضته»، هر مسلمانی نسبت به مسلمان دیگر سی حق دارد که باید آنها را انجام دهد و از این حقوق رهایی نخواهد یافت جز این که آنها را ادا کند و یا آن که برادر مسلمانش از او درگذرد... و از جمله آنها این است که هنگام بیماری از او دیدن کند..
در حدیث دیگری می خوانیم که معلی بن خنیس می گوید: به امام صادق علیه السلام عرض کردم: حق مسلمان بر مسلمان چیست؟ فرمود: برای او هفت حق است که همه آنها بر عهده برادرش واجب است و اگر چیزی از آن حقوق را ضایع کند و وظیفه اش را انجام ندهد، از ولایت و اطاعت خدا بیرون رفته و از بندگی خدا بهره ای نبرده است. عرض کردم: قربانت گردم، آن حقوق کدام است؟ فرمود: ای معلی! من بر تو نگرانم؛ می ترسم این حقوق را ضایع کنی و مراعات ننمایی، بدانی و عمل نکنی. عرض کردم: نیرویی جز از خدا نیست، امید آن دارم که با کمک خداوند بتوانم به وظیفه ام عمل کنم. امام صادق علیه السلام در این روایت هفت حق را برای دوست او برشمرد و فرمود: آسانترین آن حقوق این است که آن چه برای خود نمی پسندی برای او نیز نپسندی...و حق هفتم آنکه قسمش را ادا کنی یعنی حقی ( کفاره) که به وسیله قسم بر عهده او قرار گرفته است ادا نمایی و دعوتش را بپذیری و در هنگام بیماری از او عیادت کنی.
هم چنین در حدیث دیگری آمده است که امام صادق علیه السلام از پدران بزرگوار خود نقل کرده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: مومن نسبت به مومن هفت حق دارد که باید ادا کند و یکی از آنها دیدار او در حال بیماری است.
معاویة بن وهب می گوید: که خدمت امام صادق علیه السلام عرض کردم وظیفه ما در معاشرت با یکدیگر چیست و در رفت و آمد با دیگران یعنی اهل سنت چگونه باید برخورد کرد؟ امام صادق علیه السلام ]ضمن بر شمردن وظایف آنان نسبت به یکدیگر[ فرمود: یکی از آن وظایف دیدار بیمار آنها است.
از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم نقل شده است که فرمود: حق مسلمان بر مسلمان آن است که وقتی او را ببیند سلام کند و چون بیمار شود از او عیادت نماید و هنگامی که بمیرد جنازه اش را تشییع کند.
ثواب عیادت بیمار
درباره ثواب عیادت بیمار نیز روایاتی رسیده است که بعنوان نمونه به چند مورد اشاره می کنیم.
امام هشتم علیه السلام فرمود: هرمومنی که مومنی را در بیماری اش عیادت کند، اگر صبح باشد هفتاد هزار ملک او را تشییع ]بدرقه و همراهی[ کنند و چون نزد او بنشیند رحمت ]خدا[ او را فراگیرد و تا شب برای او استغفار کنند، و اگر شب باشد همین اجر تا صبح برای او خواهد بود.
درحدیث دیگری می خوانیم که رسول گرامی صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: هر مومنی که به دیدار بیمار برود، در رحمت خدا وارد می شود و زمانی که نزد آن بیمار بنشیند در رحمت خدا فرو می رود. اگر صبحگاهان به عیادت او برود هفتاد هزار فرشته تا شام او را دعا می کنند و اگر شامگاهان از وی عیادت کند تا صبح هفتاد فرشته به او دعا می کنند.
در روایت دیگری از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم آمده است که فرمود: شخصی که به عیادت برادر مسلمان خود می رود در میان میوه های چیده شده بهشتی راه می رود و هنگامی که نزد بیمار بنشیند رحمت خدا او را فرا می گیرد. اگر صبح به دیدن او برود تا روز دیگر هفتاد هزار فرشته بر او دعا می کنند.
مرحوم سید رضی نیز در این باره روایتی از رسول خدا صلی الله علیه وآله وسلم نقل می کند که فرمود: کسی که به عیادت بیمار می رود همیشه در میان رحمت الهی راه میرود تا بنشیند، آنگاه که نزد بیمار نشست غرق در رحمت خدا می گردد.
عیادت بیمار، وسیله روا شدن حاجت
از برخی روایات استفاده می شود که دعا بر بالین بیمار به اجابت نزدیک تر است زیرا لطف و عنایات خاص خداوند به همراه دلهای شکسته است و مومن بیمار از این فضیلت برخوردار می باشد.
پیامبراکرم صلی الله علیه وآله وسلم فرمود: روز قیامت خدای عزوجل بنده ای از بندگان خود را ملامت می کند و می فرماید: ای بنده من! چه چیز تو را بازداشت از عیادت من آن هنگام که بیمار شدم ] چرا به عیادت من نیامدی[؟ عرض می کند: خدایا! تو خالق جهانی، درد و ناراحتی و مرض درباره تو معنا ندارد، تو منزهی از این که مریض شوی. میفرماید: برادر مومن تو بیمار شد و به عیادتش نرفتی. به عزت و جلالم سوگند، اگر به دیدنش می رفتی مرا نزد او می یافتی و هر حاجتی داشتی برمی آوردم، و این به خاطر احترامی است که بنده مومن نزد من دارد و من خدای رحمان و رحیمم.
دعایی از صحیفه
و به خاطر اهمیت این وظیفه سنگین و حق واجب است که حضرت سجاد علیه السلام آن گاه که همسایگان و دوستان خود را یاد می کند از خدای متعال به استغاثه می خواهد که به آنان توفیق دهد تا از بیماران خود عیادت کنند، آنجا که می گوید: «اللهم صل علی محمد و اله و تولنی فی جیرانی و موالی العارفین بحقنا و المنابذین لاعدائنا بأفضل و لایتک و و فقهم لاقامه سنتک و الإخذ بمحاسن أدبک فی اؤفاق ضعیفهم وسد خلتهم و عیاده مریضهم»، خداوندا ! به روان مقدس و آل محمد رحمت فرست و مرا در ادی حقوق همسایگان و دوستانم که شناسای حق مایند و با دشمنان ما در ستیز هستند به برترین وجه یاری ده و توفیقشان عطا کن تا سنت های مقدس تو را بر پای دارند و به آداب پسندیده تربیت شوند و به آنان توفیق ده تا دست حمایت به سوی مستمندان پیش آورند و قوت خویش را در راه کمک ضعفا به کار برند، به دوستی تیره بختان برخیزند و از بیمارانشان عیادت کنند.
Sources :
محمدرضا مهدوی کنی- نقطه های آغاز در اخلاق عملی- از صفحه 608 تا 614