فلسفه تاریخ

این کتاب یکی از آثار و تألیفات آیت الله جعفر سبحانی تبریزی است که از سلسله مسائل جدید کلامی و فلسفی می باشد. موضوع این کتاب تاریخ و فلسفه است. نگارنده در این کتاب خود، فلسفه تاریخ را در یک اصل بیان کرده است و آن علل تکامل جامعه و عوامل سازنده تاریخ است و دیگر اصل و مسائل را به خود آن علم واگذار کرده است. در این کتاب، بر عوامل هشت گانه که محرک تاریخ هستند تأکید شده است و در صورت تک عاملی آن هم به نام شرایط اقتصادی بررسی هایی انجام گرفته است.

زندگینامه (آیت الله جعفر سبحانی تبریزی)
حضرت آیت الله جعفر سبحانی تبریزی در 28 شوال المکرم 1347 هـ.ق (20 فروردین 1308 ش) در تبریز در خانواده علم و تقوا و فضیلت دیده به جهان گشود. آیت الله حاج شیخ جعفر سبحانی پس از فراغت از تحصیلات ابتدایی در مکتب خانه مرحوم میرزا محمود فاضل به فراگیری متون ادب پارسی پرداخت و کتاب های گلستان و بوستان و تاریخ معجم و نصاب الصبیان و ابواب الجنان و... را فرا گرفت. در 14 سالگی رهسپار مدرسه علمیه طالبیه تبریز گردید. از اساتید ایشان می توان به آیت الله روح الله خمینی و حاج شیخ حسن نحوی و میرزا محمدعلی مدرس خیابانی صاحب ریحانة الادب و استاد علامه طباطبایی و... اشاره کرد. ایشان یکی از مدرسان دارالتبلیغ اسلامی قم به شمار می روند که در زمینه تاریخ ملل و کلام اسلامی تحقیق می کنند و همچنین وی موسس مرکز مطالعات کلام اسلامی (موسسه آموزشی و پژوهشی امام صادق (ع)) در قم (1359) است و یکی از اساتید برجسته حوزه علمیه قم است که در علم کلام سرآمد حوزه است. ایشان پس از درگذشت آیت الله شیخ جواد تبریزی و با استظهار به درخواست گروهی از مردم آذربایجان به صحنه مرجعیت وارد شد. از دیگر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان می توان به: تأسیس و نگارش دانشنامه کلام اسلامی، تأسیس مجله و مرکز تخصصی کلام اسلامی، تألیف کتب درسی دانشگاهی و حوزوی و عضویت در هیأت امنای دایرة المعارف اسلامی و.... اشاره کرد و از جمله آثار ایشان، الکتب الکلامیه و معجم المتکلمین، موسوعه طبقات الفقها، معجم التراث و الموسوعه الرجالیه، فروغ ابدیت، سیمای فرزانگان، آئین وهابیت و...

ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل یک پیشگفتار و 5 فصل به شرح زیر است:
پیشگفتار: فلسفه تاریخ یا قوانین کلی حاکم بر تاریخ و جامعه
فصل نخست: بحث های مقدماتی در شناسایی عامل سازنده تاریخ؛ در این فصل از تغییرات بنیادی و غیر بنیادی در تاریخ؛ اصالت فرد و اجتماع؛ همبستگی جامعه و مارکسیسم؛ ارزش تاریخ؛ نقش محیط های جغرافیایی و... بحث شده است.
فصل دوم: زمینه سازان تحول؛ در این فصل از محدود بودن اطلاعات کاوشگران و صاحب نظران تک عاملی و... بحث شده است.
فصل سوم: عوامل محرک تاریخ؛ در این فصل از قدرت طلبی و کمال جویی، تأثیر دین، تأثر پیامبران، ناسیونالیسم ملی گرایی و... بحث شده است.
فصل چهارم: نیروی محرک تاریخ از دیدگاه قرآن؛ در این فصل از سنت های الهی، تأثیر وضع مادی در رفتار انسان، تضاد در طبیعت و جامعه و... بحث شده است.
فصل پنجم: مارکسیسم و نیروی محرک تاریخ؛ در آن فصل از بینش ابزاری مارکسیسم، ارزیابی جبر تاریخ در مکتب مارکس، حکومتی مارکسیسم به دست خویش و... بحث شده است.
این کتاب در سال 1385 توسط موسسه امام صادق (ع) در قم چاپ و منتشر شده است.