مناسک حج (آشتیانی)

این کتاب یکی از آثار و تألیفات میرزا احمد آشتیانی است که به زبان فارسی نگاشته شده است. مولف درباره نگارش این رساله می فرماید: در دو سفری که به مکه مشرف شدم از رفقا و دوستان مراجعاتی در مسائل حج به اینجانب می شد که بعضی از آن مسائل در مناسک های مدونه از طرف مراجع تقلید ذکر نشده بود و به ناچار برای جواب به کتب موضعه مراجعه می کردم پس از مراجعت در نظر گرفتم فروع مورد ابتلا را که طی دو سفر مذکور یادداشت شده بود با ملاحظه مدارک آنها جمع و در رساله ای درج و منتشر نمایم تا کسانی که تمکن از استنباط ندارند در رفاه باشند و در موارد اختلاف جانب احتیاط مراعات گردیده است تا موجب برائت ذمه باشد.

معرفی اجمالی نویسنده:
میرزا احمد آشتیانی فقیه و فیلسوف شیعی امامی، چهارمین و کوچک ترین فرزند میرزا حسن مجتهد آشتیانی، فقیه سرشناس روزگار ناصرالدین شاه و مظفرالدین ‎شاه قاجار، به سال 1300 هجری قمری در تهران دیده به جهان گشود و پس از پایان تحصیل مقدمات عربی و ادبیات فارسی، به خواندن سطوح فقه و اصول در خدمت پدر خود پرداخت و بعد از درگذشت وی (1319 ق/ 1901 م)، تحصیلات خویش را نزد علمای دیگر مانند سیدمحمد یزدی، میرزاهاشم رشتی، حکیم کرمانشاهی و... دنبال کرد و آنگاه در مدرسه سپهسالار به تدریس معقول و منقول مشغول شد. در 1340 قمری رهسپار نجف اشرف گشت و افزون بر کسب فیض از محضر استادانی چون علامه نائینی و آقا ضیاءالدین عراقی، خود نیز مجلس درس فلسفه دایر ساخت. در 1350 قمری به ایران برگشت و بقیه عمر را در تهران به تدریس فقه و اصول و علوم عقلی، تألیف کتاب و ارشاد مردم گذراند. وی هنگام وفات متصدی مدرسه علمیه مروی، بزرگترین حوزه علمیه تهران، بود. میرزا احمد افزون بر احاطه بر علوم عقلی و نقلی، در پزشکی قدیم و دانش های قدیم و دانش های ریاضی نیز دستی داشت. خط را بسیار زیبا می‎نوشت و با تخلص «واله» شعر می‎سرود. وی عارفی خلیق، متواضع، سلیم ‎النفس، متعبد و مثل اعلای پارسایی بود. میرزا احمد از 5 تن از مراجع زمان گواهی اجتهاد داشت. ثمره ازدواج ایشان دو پسر و چهار دختر بود. آیت الله آشتیانی روز سه شنبه سوم تیر ماه 1354/ چهاردهم جمادی الثانی 1359 هـ.ق در 95 سالگی پس از حدود 80 سال تعلیم و تعلم و تربیت انسان ها و خدمت به اسلام و مسلمانان چشم از جهان فرو بست. ایشان در مقبره خانوادگی ایشان در صحن حرم حضرت عبدالعظیم به خاک سپرده شده اند.

ساختاربندی کتاب:
این کتاب شامل عناوین زیر می باشد:
- سه مقدمه:
مقدمه اول: در بیان شرایط وجوب حج و عمره
مقدمه دوم: در بیان زمان انجام هر یک از آنها
مقدمه سوم: در بیان مکان هایی که باید از آنجاها شروع به عمل نمود و آنها را میقات می نامند.
- اقسام حج و عمره و شرح احکام آنها:
فصل اول: در بیان حج تمتع و عمره تمتع شامل:
امر اول: کارهایی که در حال احرام، حرام است.
امر دوم: در بیان طواف.
امر سوم: در بیان نماز طواف.
امر چهارم: که در بیان سعی (هفت مرتبه سعی بین صفا و مروه)
- حج تمتع: اول: احرام، دوم: وقوف در عرفات، سوم: وقوف به مشعر الحرام، چهارم: در رمی جمره و شرایط آن، پنجم: قربانی کردن در منا، ششم: حلق یا تقصیر، کارهایی که بتید در منی انجام داد، کارهایی که باید در مکه معظمه انجام شود
- کفارات
فصل دوم: در حج افراد و حج قرآن و عمره مفرده
فصل سوم: در بعضی از ادعیه و مستحبات متعلقه بالفعال عمره و حج: دعا هنگام غسل احرام- دعا هنگام در بر نمودن لباس احرام- دعا هنگام نیت احرام و...
مستحبات نماز طواف- مستحبات و ادعیه قبل از سعی و هنگام سعی- مستحبات هنگام وقوف عرفات- مستحبات وقوف به مشعر- در مستحبات رمی جمره- مستحبات حلق