وحی از دیدگاه کلام مسیحی (وحی در انجیل)

در مسیحیت درباره تعریف وحی دو نظر کاملا متفاوت وجود دارد: نظریه زبانی و نظریه غیر زبانی.
نظریه زبانی
در کتاب فلسفه دین در بیان این نظریه چنین آمده: «دیدگاهی را که در دوره قرون وسطی غالب بوده است و امروزه صورت های سنتی تر مذهب کاتولیک رومی نماینده آن است (و نیز در جمع شگفت انگیز اضداد مذهب پروتستان محافظه کار)، می توان تلقی زبانی از وحی نامید. بر اساس این نظر، وحی مجموعه ای از حقائق است که در احکام و یا قضایا بیان گردیده است. وحی حقائق اصیل و معتبر الاهی را به بشر انتقال می دهد. به نوشته دائرة المعارف کاتولیک «وحی را می توان به عنوان انتقال برخی حقائق از جانب خداوند به موجودات عاقل از طریق وسائطی که ورای جریان معمول طبیعت است تعریف نمود». مشابه این برداشت از وحی دیدگاهی است در باب ایمان که آن را پذیرش بی چون و چرای این حقائق وحیانی از جانب انسان تعریف می کند. از این رو شورای واتیکان در 1870 ایمان را این گونه تعریف کرد: «یک کیفیت ماوراء طبیعی که به واسطه آن، در حالی که لطف خداوند شامل حال ما گردیده و به مدد ما شتافته باور کنیم که چیزهایی را که خداوند وحی کرده واقعی هستند» یا همان طور که یک متکلم یسوعی آمریکایی معاصر می نویسد: «برای یک کاتولیک واژه ایمان تصور نوعی پذیرش عقلی مضمون وحی را به عنوان حقیقت به ذهن متبادر می کند، و این به خاطر قدرت گواهی دهنده خدای فرستنده وحی است. ایمان واکنش کاتولیک هاست به نوعی پیام معقول که خداوند آن را ابلاغ نموده است». در کتاب علم و دین نیز چنین آمده: «حقائق وحیانی (نقلی) شامل پیامی است که خداوند از طریق مسیح و سایر پیامبران ارسال می دارد که در کتب مقدس و سنن اولیای دین مدون می گردد». در قاموس کتاب مقدس نیز چنین آمده: «کلام خداوند بر انبیاء و رسلی نازل شده که ایشان نیز بر حسب اصطلاح لغات بنی نوع بشر بر آن وحی مقدس متکلم شوند و وحی مسطور را یا خود نبی و رسول بنفسه می نوشت و یا به کاتب دیگر رجوع می فرمود». عیسی در این دیدگاه یک بشر و زاده مریم، بنده و رسول خدا بوده است. کلام خدا را برای مردم بیان می کرده و مروج شریعت تورات بوده است. چنان که خود عیسی بدین مطلب اعتراف داشت و مسیحیان سلف نیز همین عقیده را داشتند. از بعض آیات کتب عهد جدید نیز همین مطلب استفاده می شود. «خدای ابراهیم و اسحاق و یعقوب، خدای اجداد ما، بنده خود عیسی را جلال داد» (کتاب اعمال رسولان، باب سیم، آیه .14). «برای شما اولا خدا بنده خود عیسی را برخیزانیده (مبعوث کرد)، فرستاد تا شما را برکت دهد به برگردانیدن هر یکی از شما از گناهانش» (کتاب اعمال رسولان، باب سیم، آیه .14). عیسی در جواب ایشان گفت: «تعلیم من از من نیست بلکه از فرستنده من. اگر کسی بخواهد اراده او را به عمل آورد درباره تعلیم خواهد دانست که از خداست یا آن که من از خود سخن می رانم» (انجیل، یوحنا، باب هفتم، آیه 18-17). «کلامی که می شنوید از من نیست بلکه از پدری است که مرا فرستاد» (انجیل یوحنا، باب چهاردهم، آیه 25). «عیسی در جواب ایشان گفت: «تعلیم من از من نیست بلکه از فرستنده من» (انجیل یوحنا، باب هفتم، آیه .17). «و آن که مرا محبت ننماید کلام مرا حفظ نمی کند و کلامی که می شنوید از من نیست بلکه از پدری است که مرا فرستاد.» (انجیل یوحنا، باب چهاردهم، آیه .25).

نظریه غیر زبانی
در مسیحیت در بیان حقیقت وحی نظر دیگری وجود دارد که با نظر اول کاملا متفاوت است. این نظر از مسیح شناسی ویژه ای نشأت می گیرد. برخی از آیات اناجیل ظهور در آن دارد و پولس که از حواریون نبود و عیسی را هرگز ندیده بود در ترویج و گسترش آن کوشش کرد. در این عقیده خدا در عیسی تجلی نموده و در جسد جسمانی به سوی انسان ها آمده است. هر که عیسی را ببیند خدا را دیده است. عیسی فرزند خداست و پدر و پسر و یک حقیقت هستند. بنابراین خود عیسی وحی الله متجسد است. در کتاب علم و دین چنین آمده: «بارت بر آن بود که وحی اصلی همان شخص مسیح است، کلمة الله در هیأت انسانی. کتاب مقدس یک مکتوب صرفا بشری است که شهادت بر این واقعه وحیانی می دهد. فعل خداوند در وجود مسیح و از طریق اوست نه در املای کتاب معصوم. لذا هر آنچه را که انتقاد تاریخی و تحلیل مستند درباره محدودیت های بشری نویسندگان کتاب مقدس و تأثرات فرهنگی که بر افکار آنان تأثیر نهاده می گوید می توان به سمع قبول شنید.» در کتاب فلسفه دین می نویسد: «به عقیده مصلحان دینی قرن شانزدهم (لوترـ کالون) وحی مجموعه ای از حقائق درباره خداوند نیست، بلکه خداوند از راه تأثیر گذاشتن در تاریخ به قلمرو تجربه بشری وارد می گردد.از این دیدگاه احکام کلامی مبتنی بر وحی نیستند، بلکه بیانگر کوشش های انسان برای شناخت معنا و اهمیت حوادث وحیانی به شمار می روند.» در کتاب علم و دین چنین آمده: «لوتر و حتی کالون در تفسیرهایشان از کتاب مقدس اهل انعطاف و آسان گیری بودند.از نظر آنان محمل وثاقت و منشأ اعتبار وحی در نص ملفوظ (کتاب صامت) نبود بلکه در شخص مسیح یعنی مهبط و مخاطب وحی بود. کتاب مقدس از این نظر مهم بود که شاهد صادقی بود بر رویدادهای رهایشگرانه ای که طی آن، محبت و مغفرت الاهی که در مسیح جلوه گر شده، در احوال شخصی خود آنان (و سایر مؤمنان) بازتاب می یابد. از نظر اصلاحگران نخستین کلمه وحی (کلمة الله یا کتاب الله ناطق) به توسط الهاماتی که هر انسانی می تواند از روح القدس دریابد تأیید می شود.» و در جای دیگر چنین آمده: «خدا وحی فرستاده است، ولی نه به املای یک کتاب معصوم (مصون از تحریف و خطا) بلکه با حضور خویش در حیات مسیح و سایر پیامبران و بنی اسرائیل. در این صورت کتاب مقدس وحی مستقیم نیست بلکه گواهی انسانی بر بازتاب وحی در آئینه احوال و تجارب بشری است.» در جای دیگر همان کتاب چنین آمده: «وحی در وقایع اصیل و تاریخی که هم پای انسان در میان بوده و هم دخالت خداوند، روی داده است. از جنبه انسانی، این وقایع نمودار تجربه انسان از خداوند در لحظات مهم تاریخش است. از جنبه الوهی این وقایع عمل خداوند را در انکشاف خویش بر انسان و برداشتن قدم اول را از سوی او در زندگی افراد و جوامع باز می نماید. بنابراین، تجربه انسانی و انکشاف الوهی دو جنبه از یک واقعیتند. در تاریخ بنی اسرائیل خداوند در وقایعی وحی فرستاده و حضور خود را نمایانده است. نیز در تعبیر پیشگویانه آن وقایع در پرتو تجربه دینی انبیاء فی المثل در این که یک پیروزی یا شکست نظامی را به خواست خداوند نسبت داده اند. جامعه یا عرف مسیحی خداوند را در شخص و در کردار مسیح جلوه گر می یابد که در وجود او باز فعالیت الوهی و انسانی تلفیق یافته است. به قول اسقف اعظم «تمپل»، «وحی و تعبیرش با هم در یک واقعه رخ می نماید. از این نظر اعتنای خداوند این نبوده است که یک کتاب معصوم املا کند با تعالیم تخطی ناپذیری القاء کند بلکه به منصه ظهور آوردن وقایعی در حیات افراد و جوامع بوده است. خود کتاب مقدس سراپا یک مکتوب بشری است، که حکایتگر این حقائق وحیانی است.»

دیدگاه دائرة المعارف دین
برای توضیح بیشتر در تعریف ماهیت وحی در مسیحیت مطلبی از دائرة المعارف دین نقل می شود: «مؤلفان عهد جدید فهم و برداشت خود را از وحی مبتنی بر عهد عتیق ساختند، و وحی را به عنوان تجلی ذاتی خدا در عیسی و از طریق عیسی تلقی کردند. این تجلی را به عنوان خود آشکار سازی عالی، تغییر ناپذیر و بی همتای خدا در تاریخ می دانند (رساله پولس به عبرانیان، باب اول) این تجلی بی همتاست، زیرا همان گونه که مسیحی ها می فهمند واسطه و عامل وحی و محتوای وحی (شخص عیسی، تعالیم و کار او در رهانیدن انسانیت)، در عیسی ناصری همه عین هم و هم یک چیزند، و موضوع وحی را تشکیل می دهند.

برداشت حکمای عهد جدید از وحی
شرح و تفسیر کلامی برداشت حکمای عهد جدید از وحی را می توان در رساله پولس و یوحنا یافت. برای بیان مفهوم وحی پولس قبل از کلمه دیگر واژه (apokaluptein) به کار می برد که به معنای پرده برداشتن، از نهان بیرون آمدن است و نیز واژه (phaneroun) را استعمال می کند که به معنای ظاهر کردن و نشان دادن است. بحث اساسی او این است که از اسراری که پیش از آن بر افراد پوشیده بوده و هم اکنون آشکار شده پرده بردارد. (رساله پولس به افسیان، باب اول، آیه 9) و رساله پولس به کولسیان، باب اول، آیه 26). بنابراین، وحی به معنای پرده برداری یا کشف طرح و تدبیر الاهی است که خداوند نژاد بشر را در عیسی مسیح با خود آشتی می دهد. وحی فعالیت خلاق الاهی و عمل نجاتبخش اخروی خداوند است، و نه صرف اعلان یک سلسله پیام ها یا یک سری از معارف. خداوند در جریان وحی واقعا فعال است، وهموست که از ازل بر آن است تا از روی محبت، از طریق پسرش به نژاد بشر روی آورد. تجسد و حلول فرزندش در رحم یک زن (رساله پولس به غلاطیان، باب چهار، آیه 4) و مرگ فدیه دار این فرزند بر صلیب و رشد و تکامل و اتحاد عالم هستی تحت اشراف او به عنوان رئیس و فرزند ارشد مردگان (رساله پولس به رومیان، باب 3، آیه 25؛ رساله کولسیان، باب اول، آیه 19-14) همه در راستای اجرای این برنامه نهان الاهی بود. خود عیسی در این برنامه چیزی بود که به وحی فرستاده شد. مرگ و رستاخیز عیسی و حتی کلیسا به عنوان بدن او همه عناصر رمز و راز نجات و رستگاری را تشکیل می دهند. حواریون عیسی نیز پرده از عدالت نجاتبخش خدا برمی دارند (مقصود این است که آنها نیز می توانند از وحی سخن گویند) (رساله پولس به رومیان، باب اول، آیه 17) از آن جهت که بشارت هایی را که عیسی آورده است به مردم اعلام می کنند. (رساله دوم پولس به قرنتیان، باب دوم، آیه 14)».

وحی در انجیل
برای شناخت ماهیت وحی در مسیحیت بهتر است به کتاب انجیل که کتاب مقدس آنهاست مراجعه نمود. آنچه در انجیل در این باره آمده تحت چند عنوان مورد اشاره قرار می گیرد:

عیسی از دیدگاه انجیل
در انجیل چنین آمده: «در ابتدا کلمه بود و کلمه نزد خدا بود. همان در ابتدا نزد خدا بود. همه چیز به واسطه او آفریده شد، و به غیر از او چیزی از موجودات وجود نیافت. که نه از خون و نه از خواهش جسد و نه از خواهش مردم بلکه از خدا تولد یافتند. و کلمه جسم گردید و میان ما ساکن شد. پر از فیض و راستی و جلال او را دیدیم؛ جلالی شایسته پسر یگانه پدر.» (انجیل یوحنا، باب اول، آیات 4-1 و 15-14). «و او صورت خدای نادیده است. نخست زاده تمامی آفریدگان، زیرا که در او همه چیز آفریده شد، آنچه در آسمان و آنچه بر زمین است، از چیزهای دیدنی و نادیدنی و تخت ها و سلطنت ها و ریاسات و قوات همه به وسیله او و برای او آفریده شد، و او قبل از همه است و در وی همه چیز قیام دارد.» (رساله پولس به کولسیان، باب اول، آیه های 18-16). «باعمال ایمان بیاورید و یقین کنید که پدر در من است و من در او.» (انجیل یوحنا، باب دهم، آیه 39). «از نزد پدر بیرون آمدم و در جهان وارد شدم و باز جهان را گذارده نزد پدر می روم.» (انجیل یوحنا، باب شانزدهم، آیه .28). «لیکن ما را یک خداست یعنی پدر که همه چیز از اوست و ما برای او هستیم و یک خداوند یعنی عیسی مسیح که همه چیز از اوست و ما از او هستیم.» (رساله اول پولس به قرنتیان، باب هشتم، آیه 7). «زیرا به کدام یک از فرشتگان هرگز گفت که تو پسر من هستی، من امروز تو را تولید نمودم و ایضا من او را پدر خواهم بود و او پسر من خواهد بود.» (رساله به عبرانیان، باب اول، آیه 5). « شمعون پطرس در جواب گفت: «تویی مسیح پسر خدای زنده.» (انجیل متی، باب شانزدهم، آیه .17). «مسیح قوت خدا و حکمت خداست.» (رساله اول پولس به قرنتیان، باب اول، آیه .25) «من و پدر، یک هستیم.» (انجیل یوحنا، باب دهم، آیه 31). «فیلپس به وی گفت: «ای آقا پدر را به ما نشان ده که ما را کافی است». «عیسی بدو گفت: «ای فیلپس در این مدت با شما بوده ام آیا مرا نشناخته ای کسی که مرا دید پدر را دیده است پس چگونه تو می گویی پدر را به ما نشان بده، آیا باور نمی کنی که من در پدر هستم و پدر در من است.» (انجیل یوحنا، باب چهاردهم، آیه 10-8). در کتاب قاموس کتاب مقدس چنین آمده: «قصد از کلمه خداوند ما عیسی مسیح می باشد».

(ادامه دارد...)