جاودانگی اسلام و چگونگی وراثت علمای امت

بلوغ عقلی و علمی بشر و طلوع دوره توانایی‏ وی بر دریافت حقایق کلیه معارف و قوانین الهی و بر حفظ مواریث دینی و مبارزه با تحریفها و بدعتها، دعوت و تبلیغ و اشاعه دین، زمینه اصلی‏ پایان یافتن پیامبری است. قسمت عمده وظایفی که در دوره کودکی بشر اجبارا وحی انجام می‏داده است در دوره رشد و بلوغ عقل و علم نیروی‏ علمی و عقلی انجام می‏دهد و علما وارث انبیاء می‏گردند. با اینکه اسلام برخلاف سنت رایج مذهب، هیچ گونه امتیازی برای علمای‏ امت که منجر به نوعی امتیاز طبقاتی بشود قائل نشده است، ایفای‏ بزرگترین نقشهای دینی را بر عهده آنان گذاشته است. در هیچ دینی به‏ اندازه اسلام علمای امت نقش اصیل و موثری نداشته ‏اند و این، از خصیصه‏ خاتمیت این دین ناشی می‏شود. اولین پستی که در دوره خاتمیت از پیامبران به عالمان انتقال‏ می‏یابد پست دعوت و تبلیغ و ارشاد و مبارزه با تحریفها و بدعتهاست. توده بشر در همه دوره ‏ها نیازمند به دعوت و ارشاد است.
قرآن کریم با کمال‏ صراحت این وظیفه را بر عهده گروهی از خود امت می‏گذارد: «ولتکن منکم امه یدعون الی الخیر یامرون بالمعروف و ینهون عن المنکر؛ باید گروهی از شما باشند که دعوت به خیر کنند، به نیکی فرمان دهند و از زشتی باز دارند» (آل عمران/ 104). همچنین عللی که منجر به تحریف و بدعت می‏شود همه وقت بوده است و خواهد بود، و باز علمای امت هستند که وظیفه‏ دار مبارزه با تحریفها و بدعتها می‏باشند. رسول اکرم فرمود: «اذا ظهرت البدع فعلی العالم ان یظهر علمه و من لم یفعل فعلیه لعنه‏ الله؛ آنگاه که بدعتها پدید می ‏آیند بر عهده دانشمند است که دانش خویش را آشکار کند و آن که نکند لعنت خدا بر او باد» (اصول کافی، ج 1 ص 54). آن چیزی که این مبارزه را ممکن و کار آن را آسان می‏کند محفوظ ماندن‏ معیار و مقیاس اصلی یعنی قرآن است.
رسول اکرم مخصوصا تاکید کرده است‏ که برای صحت و سقم چیزهایی که از زبان او نقل می‏شود از مقیاس قرآن‏ استفاده کنند. نگهداری متون اصلی از دستبرد حوادث، استنباط فروع از اصول و تطبیق‏ کلیات بر جزئیات، طرح و اکتشاف مسائل جدید که هر عصری با خود می ‏آورد، جلوگیری از گرایشهای یک جانبه، مبارزه با جمود بر شکلها و ظاهرها و عادتها، تفکیک احکام اصلی و ثابت و مادر از مقررات فرعی و نتیجه، تشخیص اهم و مهم و ترجیح اهم، تعیین حدود اختیارات حکومت در وضع‏ قوانین موقت، و بالاخره تنظیم برنامه های متناسب با احتیاجات‏ روز از اهم وظایف علمای امت در دوره خاتمیت است. علمای امت اسلامیه بر حسب وظیفه و مسئولیتی که دارند عالم‏ترین مردم به‏ زمان خویش خواهند بود، زیرا تشخیص مقتضیات واقعی زمان از مقتضیات‏ انحرافات اخلاقی و انحطاطات روحی انسانها، بدون آشنایی با روح زمان و عوامل دست اندر کار ساختمان زمان و جهت سیر آن عوامل، امکان پذیر نمی‏باشد.
مى‏دانیم در مسیحیت کنونى دایره اختیارات رؤساى مذهبى به طرز مضحکى توسعه یافته تا آنجا که آنها براى خود حق بخشیدن گناه قائل هستند، و به همین جهت میتوانند کسانى را با کوچکترین چیزى طرد و تکفیر کنند، و یا بپذیرند. قرآن در آیات دیگر صریحا یادآور می‏شود که نه تنها علماى مذهبى حتى شخص پیامبر نیز حق طرد کسى را که اظهار ایمان میکند و کارى که موجب خروج از اسلام بشود، انجام نداده ندارند. آمرزش گناه و حساب و کتاب بندگان تنها به دست خدا است، و هیچ کس جز او حق دخالت در چنین کارى ندارد.