رسولان واسطه یادآوری نعمت های الهی

یکی از ویژگی های پیامبران در دعوت به راه توحید و پرستش خدا و دوری از پرستش غیر او، یادآوری نعمت هایی است که خدا در اختیار بشر نهاده است زیرا پرستش از آن کسی است که وجود و حیات و زندگی انسان از جانب اوست و چون حیات انسان در گرو نعمت هایی است که خدا به او ارزانی داشته است، طبعا پرستش نیز از آن او است و در این مورد پیامبران مانند هود و صالح تذکراتی دارند که قرآن یادآور شده است.
هود به قوم خود می گوید: «... واذکروا إذ جعلکم خلفاء من بعد قوم نوح و زادکم فی الخلق بصطة فاذکروا الاء الله لعلکم تفلحون؛ به یاد آورید زمانی را که خداوند، شما را بعد از قوم نوح، جانشینان آنان قرار داد و در خلقت، بر قوت شما افزود. پس، نعمت‌ های خداوند را به یاد آورید؛ باشد که رستگار شوید.» (اعراف/ 69)
و باز می فرماید: «واتقوا الذی امدکم بما تعلمون * امدکم بانعام وینین * و جنات و عیون؛ از مخالفت خدا بپرهیزید تا رستگار شوید خدایی که شما را به آنچه که می دانید مدد داده است، شماها را به وسیله مال و فرزند و باغ ها و چشمه ها کمک نموده است.» (شعراء/ 132-134)
و صالح پس از آنکه برهان نبوت خود (ناقه) را به مردم نشان داد، نعمت های الهی را به آنان خاطر نشان کرد و فرمود: «و اذکروا إذ جعلکم خلفاء من بعد عاد و بوأکم فی الأرض تتخذون من سهولها قصورا و تنحتون الجبال بیوتا فاذکروا آلاء الله و لا تعثوا فی الأرض مفسدین؛ و یاد آورید هنگامى را که از پس قوم عاد شما را جانشین آنان کرد و در این سرزمین جایتان داد که در دشت‏ هاى آن کاخ ‏ها مى ‏سازید و از کوه ‏ها خانه‏ هایى مى ‏تراشید. پس نعمت ‏هاى خدا را به یاد آورید و در این سرزمین سر به فساد برندارید.» (اعراف/ 74)
بازگو کردن هدف بعثت، گاهی به این است که مستقیما مطلبی به عنوان غرض اساسی رسالت قرار گیرد و زمانی به این است که ضمن بررسی برنامه‌ های مبعوثان، مطلبی به عنوان وظیفه‌ اصیل و دستور رسمی آنان مطرح شود و جریان یادآوری نعمت‌های الهی از قبیل دوم است.
یادآوری نعمت های الهی یکی از اهرم های تبلیغی پیامبران بود که در دو مرحله بر آن تکیه می کردند:
1- مرحله قبل از گرویدن مردم به آنان.
2- مرحله پس از گرایش و ایمان مردم، زیرا پس از ایمان، استواری و پابرجایی در مسیر ایمان، همچنان نیاز به تبلیغ و توصیه دارد و یادآوری نعمت های الهی نقش مهمی را می تواند ایفا نماید.
در این باره، موسی بن عمران و پیامبر گرامی تذکراتی دارند که یادآور می شویم:
1- «و اذ قال موسی لقومه یا قوم اذکروا نعمة الله علیکم، اذ جعل فیکم انبیاء و جعلکم ملوکا؛ یادآور زمانی که موسی به قوم خود چنین گفت: نعمت های خدا را به یاد آورید که در میان شما پیامبرانی برانگیخت و شماها را پادشاهان زمین قرار داد.» (مائده/ 20)
نظیر این مضمون در سوره های ابراهیم آیه 2 و بقره آیه 40 وارد شده است.
2- پیامبر گرامی از جانب خدا مأمور می شود تا برای تثبیت ایمان یاران خود، نعمت های الهی را یادآور شود چنان که می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا اذکروا نعمت الله علیکم إذ هم قوم أن یبسطوا إلیکم أیدیهم فکف أیدیهم عنکم و اتقوا الله و على الله فلیتوکل المؤمنون؛ اى کسانى که ایمان آورده ‏اید! نعمت خدا را بر خود یاد کنید آن‏گاه که قومى کوشیدند بر شما دست درازى کنند و خدا دستشان را از شما کوتاه کرد و از خدا پروا دارید و مؤمنان باید فقط بر خدا توکل کنند.» (مائده/ 11)
نظیر این مضمون در سوره مائده آیه 7 هم آمده است.
باید توجه داشت که یادآوری نعمت و عطایی که به دیگری ارزانی می شود تنها در یک صورت می تواند با منت همراه باشد و آن یادآوری نعمت های خداوند است ولی در مورد کارهای نیک که برخی از افراد برای دیگران انجام می دهند، منت نهادن نه تنها پسندیده نیست بلکه مذموم و ناپسند است و لذا پیامبران همه نعمت ها را به خدا نسبت می دادند، نه به خود و قرآن از به رخ کشیدن نعمت ها که موجب اذیت باشد نهی کرده است، چنان که می فرماید: «یا ایها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الاذی؛ ای مؤمنان اجر و ثواب صدقات خود را با منت گذاردن و اذیت نمودن باطل نسازید. (بقره/ 264)