سیمای ختم نبوت در اسلام

قبل از هر چیز لازم است با سیمای ختم نبوت آنچنان که اسلام ترسیم کرده است، آشنا بشویم و آن را بررسی کنیم سپس پاسخ پرسش های خود را دریافت داریم. در سوره احزاب آیه 40 چنین می خوانیم: «ما کان محمد ابا احد من رجالکم ولکن رسول الله و خاتم النبیین و کان الله بکل شیء علیما؛ محمد پدر هیچ یک از مردان شما نیست، همانا او فرستاده خدا و پایان دهنده پیامبران است و خدا به هر چیزی داناست». این آیه رسما پیامبر اکرم (ص) را با عنوان «خاتم النبیین» یاد کرده است.
کلمه «خاتم» به حسب ساختمان لغوی خود در زبان عربی به معنی چیزی است که به وسیله آن به چیزی پایان دهند. مهری که پس از بسته شدن نامه بر روی آن می زدند، به همین جهت «خاتم» نامیده می شد و چون معمولا بر روی نگین انگشتری، نام یا شعار مخصوص خود را نقش می کردند و همان را بر روی نامه ها می زدند، انگشتری را «خاتم» می نامیدند. در قرآن کریم هر جا و به هر صورت ماده «ختم» استعمال شده است، مفهوم پایان دادن یا بستن را می دهد مثلا در سوره یس آیه 65 چنین می خوانیم: «الیوم نختم علی افواههم و تکلمنا ایدیهم و تشهد ارجلهم بما کانوا یکسبون؛ در این روز به دهان های آنها مهر می زنیم و دست هاشان با ما سخن می گویند و پاهاشان بر آنچه به دست آورده اند گواهی می دهند.»
لحن آیه مورد بحث خود می رساند که قبل از نزول این آیه نیز پایان یافتن نبوت به وسیله پیغمبر اسلام در میان مسلمین امری شناخته بوده است. مسلمانان همان طوری که محمد را "رسول الله" می دانستند، «خاتم النبیین» نیز می شناختند. این آیه فقط یادآوری می کند که او را با عنوان پدر خوانده فلان شخص نخوانید، او را با همان عنوان واقعی اش که رسول الله و خاتم النبیین است بخوانید. این آیه فقط به جوهر و هسته مرکزی اندیشه ختم نبوت اشاره می کند و بر آن چیزی نمی افزاید.
یکی از عادات عرب و بعضی از ملل دیگر «پسر خواندگی» بود و اسلام آن را منسوخ کرد. «پسر خوانده» در ارث و روابط خانوادگی همانند پسر واقعی به شمار می رفت. رسول اکرم آزاد شده ای داشت به نام زید بن حارثه که پسر خوانده آن حضرت نیز به شمار می رفت. مردم طبق معمول انتظار داشتند که رسول اکرم با پسر خوانده خویش مانند پسر واقعی رفتار کند، همچنان که خود آنها می کردند. مفاد این آیه این است: «محمد را پدر هیچ یک از مردان خود (زید بن حارثه یا شخص دیگر) نخوانید، او را فقط به عنوان فرستاده خدا و پایان دهنده پیامبران بشناسید و بخوانید.»