تفسیر آیه 41 سوره نور

«الم تر ان الله یسبح له من فی السموات و الارض و الطیر صافات کل قد علم صلاته و تسبیحه و الله علیم بما یفعلون؛ آیا ندیده ای که هر که در آسمان ها و زمین است و نیز پرندگانی که در پروازند خدای را تسبیح می گویند؟ همگی دعا و نیایش خود را می دانند و خدا به آنچه می کنند آگاه است.» (نور/ 41) عرض کردم راجع به این «الم تر» بعضی گفته اند یعنی «الم تعلم» آیا نمی دانی؟ که منظورشان این بوده که تسبیح را به زبان حال بدانند، ولی مرحوم فیض در تفسیر صافی از یک مرد بزرگی نقل می کند که در اینجا مخاطب شخص پیغمبر است، به پیغمبر می گوید: آیا شهود نکردی؟ یعنی تو که اینها را به شهود درک کردی.
«الم تر ان الله یسبح له من فی السموات و الارض؛ (آیا شهود نکردی که) خدا را تسبیح می کند هر که در آسمانهاست و هر که در زمین است». در اینجا چون هر که «من» فرموده است، بعضی گفته اند این آیه عمومیت ندارد، خصوص ملائکه را در آسمانها و انسان را در زمین شامل می شود، ولی عده دیگری می گویند نه، «من» در اینجا با «ما» در جای دیگر فرق نمی کند چون فعلی را به اینها نسبت می دهد که از نوع (افعال مخصوص) ذوی العقول است. اینکه کلمه «من» را به کار برده، نمی خواهد بگوید آنها (که خدا را تسبیح می کنند) انسان اند یا فرشته، ولی چون کاری که می کنند شبیه کار انسان است آنها را کس خوانده است نه چیز: آیا نمی بینی که خداوند را تسبیح می کند هر کس در آسمان است و هر کس در زمین است و هم مرغان در حالی که صف کشیده اند؟ «کل قد علم صلاته و تسبیحه» این جمله را هم دو جور تفسیر کرده اند: بعضی گفته اند خدا از نماز همه اینها و تسبیح همه اینها آگاه است، ولی نظر بهتر که قرینه اش هم آیه بعد است چون آن مطلب را در جمله بعد بیان کرده است این است که خود اینها به نماز خودشان و به تسبیح خودشان آگاهند: «کل قد علم صلاته و تسبیحه و الله علیم بما یفعلون؛ اینها به کار خودشان آگاهند و خدای متعال به تمام کارهای اینها آگاه است».