قیامت، یوم الجمع

ما چه موقع مبعوث می شویم؟ معلوم است که در روز قیامت مبعوث می شویم. روز قیامت القابی دارد، ولی این القاب، القاب تشریفاتی نیست بلکه هر لقب به اعتبار خصوصیتی است که در آن روز هست. یکی از القاب روز قیامت ''یوم الجمع'' است. جهان دنیا ''یوم الفرق'' است و جهان غیب و جهان آخرت ''یوم الجمع'' است. ''یوم الفرق'' یعنی روز تفرق و پراکندگی، روز از یکدیگر دور بودن، چه از نظر مکانی و چه از نظر زمانی. از نظر مکانی که خیلی واضح است. الان ما که اینجا هستیم یک عمر شصت ساله، هفتاد ساله در یک گوشه دنیا می کنیم و اصلا از انسان هایی که پنجاه فرسخ آن طرف تر زندگی می کنند خبر نداریم، ما از آنها بی خبریم و آنها از ما بی خبرند، تا چه رسد به آنها که در قاره های دیگر دنیا هستند و تا چه رسد به انسان هایی که احتمالا در کرات دیگر وجود دارند. اما از نظر زمانی، ما در یک قطعه مخصوصی از زمان قرار گرفته ایم. کسانی که قبل از ما بوده اند از ما جدا هستند و آنهایی هم که بعد از ما خواهند آمد از ما جدا هستند. معمولا هر کسی حداکثر پدر و پدربزرگ خودش را دیده است ولی پدر پدربزرگ خودش و بالاتر را ندیده است و اغلب اشخاص اسمشان را هم نمی دانند چیست، غیر از سادات عظام که آن هم به افتخار سیادت، نسب خودشان را حفظ می کنند و چه افتخار بزرگی است.
دیگر مردم اساسا سلسله نسب خود را نمی دانند. هر کس دلش می خواهد بداند مثلا جد پنجم او چه کسی بوده و کجا زندگی می کرده و چگونه انسانی بوده است ولی نمی داند. به طریق اولی انسان در مورد نسل آینده خود نمی داند که آیا نوه او و نوه پسر او و نوه نوه او به دنیا خواهند آمد یا نه و اگر به دنیا می آیند چگونه انسان هایی خواهند بود؟ هیچ یک را انسان نمی داند، در قطعه ای از زمان قرار گرفته است، هم جداست از گذشتگان و هم جداست از آیندگان.
اما قیامت ''یوم الجمع'' است. اولین و آخرین در یک جا و در یک ظرف گرد می آیند و دیگر مسئله زمان در آنجا به شکلی که در دنیا مطرح است مطرح نیست و نیز مسئله مکان به شکلی که در دنیا مطرح است در آنجا مطرح نیست. در دعاهای ماه رمضان، یکی از دعاهای سحر این است: «و اذا جمعت الاولین و الاخرین یوم القیامه فارحمنا؛ خدایا! آنگاه که اولین و آخرین را در قیامت گرد می آوری به ما ترحم بفرما». پس در قیامت از فرق به سوی جمع می رویم. این متفرقات مکانی و زمانی، در آن جهان همه مجتمعات و با هم هستند. این یک لقب قیامت است.